Abstract:
گسترش شهرنشینی و رابطه آن با آسیب های اجتماعی و اقتصادی از مشخصه های اصلی الگوی توسعه شهری کشور در چند دهه اخیر است و رشد و توسعه شتابان و توزیع نامتعادل در دوره جدید ، یکی از عوامل اصلی بروز آسیب های اجتماعی به شمار می رود. رشد شتابان شهرنشینی و توسعه کلان شهرها آسیب های اجتماعی و کالبدی بسیاری را به دنبال داشته است، بویژه کلان شهرها که از مهمترین مراکز و کانون های بروز ناهنجاری ها و جرایم مختلف اجتماعی بوده است. جغرافیای شهری معاصر، روابط میان محیط جغرافیایی و جرایم شهری را از دیدگاه جغرافیای اجتماعی مورد بررسی قرار می دهد و در آن نفش مولفه- های جغرافیایی شهر در بروز آسیب های اجتماعی در شهر مورد مطالعه قرار می گیرد. تمرکز7/41در صد جمعیت شهرنشینی در نه کلان شهر کشور و توزیع نامتوازن جمعیت شهری در پهنه کشور، از ویژگی های شهرنشینی ایران است که ارتباط تنگاتنگی باپدیده های اجتماعی دارد. تبدیل شهرنشینی شتابان به شهرنشینی مشکل زا در واقع حاصل بارگذاری بحرانی جمعیت و به تبع آن فعالیت در شهرها و توزیع ناهمگن آن در شبکه شهری است که خصیصه ها و آسیب های اجتماعی زیادی را به بار آورده است. توجه به مهاجرت به عنوان آسیب اجتماعی، به معنای پذیرش آن به عنوان معلولی است که از الگوی خاص توسعه ناشی می شود.در تحلیل پویش اجتماعی جامعه شهری ایران طی دهه های اخیر، بررسی نقش مهاجرت در زمینه سازی برای پیدایش آسیب های اجتماعی از اهمیت زیادی برخوردار است که در این پژوهش به بررسی این مقوله پرداخته شده است. بردارهای اصلی رشد شتابان شهرنشینی و توزیع نامتعادل آن در شبکه شهری، مهاجرت روستایی، حاشیه نشینی، ناهمگونی در بافت اجتماعی و نارسایی در ارائه خدمات اجتماعی می باشد، که در این پژوهش به تحلیل و بررسی این بردارها با بار کمی و کیفی آن پرداخته شده است که این اقدام یکی از مهمترین عوامل در آسیب شناسی اجتماعی ناشی از آسیب شناسی فضایی توسعه شهری است. روش کار در این پژوهش توصیفی – تحلیلی است و از روش اسنادی و کتابخانه ای برای گردآوری اطلاعات استفاده شده و به تحلیل داده ها پرداخته شده است .
Machine summary:
تحليل نقش مهاجرت در زمينه سازي براي پيدايش آسيب هاي اجتماعي شهرنشيني شتابان در ايران دکتر محمدتقي رهنمايي استاد گروه جغرافياي دانشگاه تهران 1 صابر محمدپور دانشجوي کارشناسي ارشد جغرافيا وبرنامه ريزي شهري دانشگاه تهران حافظ اسکندري دانشجوي کارشناسي ارشد جغرافيا وبرنامه ريزي روستايي دانشگاه تهران تاريخ دريافت مقاله :١٣٨٩/٧/٦ تاريخ پذيرش مقاله : ١٣٨٩/١٠/١٠ چکيده گسترش شهرنشيني و رابطه آن با آسيب هاي اجتماعي و اقتصادي از مشخصه هاي اصلي الگوي توسـعه شـهري کـشور در چند دهه اخير است و رشد و توسعه شتابان و توزيع نامتعادل در دوره جديد ، يکي از عوامل اصلي بروز آسيب هاي اجتماعي به شمار مي رود.
جدول شماره ١- تحولات جمعيتي ايران در دورة ١٣٧٥-١٣٣٥(جمعيت به هزار نفر) سال جمعيت کشور جمعيت شهرنشين جمعيت روستايي تعداد شهرها تعداد نرخ رشد تعداد نرخ رشد درصد تعداد نرخ رشد درصد 199 69 13001 31 5954 3/1 18955 1335 1/2 5 272 62 15285 38 9794 2/7 25789 1345 1/1 4/9 373 53 17854 47 15855 3/9 33708 1355 2/3 5/4 496 46 22350 54 26845 49445 1365 0/3 3/21 1/8 614 38/7 23237 61/3 36817 60055 1375 ٧٥-٣٥ ــ ٢/٩ ــ ٤/٦ ــ ــ ١/٢ ــ ــ منبع : سرشماري عمومي نفوس و مسکن ، سال هاي ١٣٧٥- ١٣٣٥، نتايج کل کشور، مرکز آمار ايران علاوه بر رشد جمعيت شهري ، عدم تعادل و ناهمگوني موجود در نحوة توزيع آن در شبکه شهرها، يعني تمرکز بخش اعظمي از آن در متروپل ملي و معدودي کلان شهر منطقه اي ، از جمله مهم ترين خصيصه هاي شهرنشيني در ايران است که ارتباط تنگاتنگي با پديده هاي اجتماعي دارد.