Abstract:
رشد شتابان و بیرویة شهرها، بر بسیاری از جنبههای اقتصادی- اجتماعی و زیستمحیطی در داخل و اطراف شهرها تأثیر گذاشته است. بههمیندلیل، باید در آینده، دیدگاهی جامعهنگر به توسعة کالبدی- فضایی شهرها ایجاد شود. از اینرو، شناخت و مکانیابی اراضی مناسب برای گسترش آیندة شهر، از تصمیمهای مهم برنامهریزان شهری است. هدف اصلی این پژوهش، ارزیابی و مکانیابی بهینة جهتهای توسعة کالبدی- فضایی شهر بوکان است. بدینمنظور، برای ارزیابی چگونگی توسعة کالبدی شهر در سالهای 1375 تا 1385، از مدل آنتروپی شانون استفاده شد. سپس با استفاده از ابزار سیستم اطلاعات جغرافیایی، به مکانیابی بهینه برای رشد کالبدی شهر بوکان در سالهای آتی پرداخته شد. لایههای مورد استفاده در این پژوهش عبارتاند از: لایههای خطوط برق فشار قوی، فاصله از روستاهای اطراف، فاصله از زمینهای سیلابی، آبهای سطحی (رودها)، راههای ارتباطی، شیب و کاربری اراضی. نتایج نشان میدهد که رشد کالبدی- فضایی شهر بوکان در چند دهة گذشته برنامهریزیشده نبوده و رشد پراکندهای را تجربه کرده است. این نوع رشد، مشکلهای اقتصادی و زیستمحیطی زیادی را برای شهر بوکان ایجاد کرده است. نتایج بعدی پژوهش نشان داد که مناسبترین اراضی برای رشد کالبدی شهر بوکان، در سمت شرقی و محور جادة بوکان- شاهیندژ واقع شده است.
Machine summary:
ارزیابی و مکان یابی بهینۀ جهت های توسعۀ فضایی - کالبدی شهر بوکان براتعلی خاکپور*- دانشیار گروه جغرافیا دانشگاه فردوسی مشهد ایوب معروفی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد بایزید شریفی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد واحد احمدتوزه - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران هادی سلیمانی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران پذیرش مقاله : ١٣٩١/١١/٢٨ تأیید نهایی: ١٣٩٢/٠٤/١٦ چکیده رشد شتابان و بی رویۀ شهرها، بر بسیاری از جنبه های اقتصادی - اجتماعی و زیست محیطی در داخل و اطراف شهرها تأثیر گذاشته است .
به همین دلیل ، برنامه ریزی و مکان یابی بهینۀ جهت های توسعۀ فضایی- کالبدی شهر برای رشد آیندة شهری بسیار مهم است .
علاوه براین ، ایجاد یک پایگاه اطلاعاتی از طریق تکنیک های ویژة سیستم اطلاعات جغرافیایی از داده های انسانی و طبیعی شهر، پیشنهاد راهکارهایی مناسب برای گسترش متعادل شهر بوکان ، کمک به مدیریت شهری برای برنامه ریزی و کنترل بهینۀ رشد کالبدی کنونی و آیندة شهر و جلوگیری از اتلاف زمین های حاصلخیز کشاورزی و باغ های اطراف شهر، از اهداف دیگر این پژوهش به شمار میروند.
برای ارزیابی زمین و تعیین جهت های بهینۀ رشد شهری ، هفت شاخص درنظر گرفته شده است که شامل لایه های خطوط برق فشار قوی ، فاصله از روستاهای اطراف ، فاصله از زمین های سیلابی ، آب های سطحی (رودها)، راه های ارتباطی ، شیب و کاربری اراضی است .