Abstract:
هدف از این مقاله و تحلیل ساختار فضایی شهرهای مرزی استان آذربایجان غربی و عوامل مؤثر بر آن از طریق شاخصهای مختلف(جمعیتی،اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی،بهداشتی-درمانی،زیربنایی،حمل و نقل و ارتباطات و کالبدی)است.روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و همبستگی است.از مدلهای کمی برنامه یزی از جمله تصمیمگیریهای چندمعیاره تاپسیس،آنتروپی،ضریب پراکندگی برای رتبهبندی و از روشهای شبکه عصبی،تحلیل رگرسیون،تحلیل مسیر و تحلیل واریانس برای تجزیه و تحلیل دادهها استفاده شده است.برابر بررسیهای صورت گرفته از بین 13 شهر مرزی استان آذربایجان غربی براساس تقسمیات اداری-سیاسی 1385،شهرهای پیرانشهر،سردشت و اشنویه که حدود 8/67 درصد از جمعیت شهرهای مرزی را شامل میشوند به عنوان شهرهای مرزی توسعهیافته شناخته شدهاند.شهرهای سیه چشمه،آواجیق،گردکشانه،تازهشهر و پلدشت که حدود 7/18 درصد از جمعیت شهرهای مرزی را در برگرفتهاند به عنوان شهرهای مرزی نیمه توسعهیافته و شهرهای میرآباد،سیلوانه،بازرگان،ربط و سرو که حدود 5/13 درصد از جمعیت شهرهای مرزی را تشکیل میدهند به عنوان شهرهای محروم مرزی استان شناخته شدهاند.استفاده از مدل ضریب پراکندگی نشان میدهد در بین شاخصهای مختلف بیشترین میزان نتایج تحلیل مسیر بخشهای فرهنگی و کمترین میزان نابرابری در شاخصهای اجتماعی بوده است.براساس نتایج تحلیل مسیر بخشهای فرهنگی و زیربنایی به ترتیب بیشترین و کمترین تاثیر را بر ساختار فضایی شهرهای مرزی داشتهاند.در روش شبکههای عصبی بخش زیربنایی با میزان 100 درصد و بخش جمعیتی با میزان 8/8 درصد بیشترین و کمترین اهمیت را در بین ساختار فضایی شهرهای مرزی داشتهاند.میزان نابلرابری بین رتبههای شهرهای مختلف در بخشهای گوناگون با استفاده از تحلیل واریانس چند متغیره بررسی گردید که نتایج بیانگر نابرابری رتبه شهرها در شاخصهای مختلف بوده است.یعنی توسعه شهرها در شاخصهای مختلف یکسان صورت نگرفته است.
Machine summary:
"زیاری-استاد دانشکده جغرافیا،دانشگاه تهران پذیرش مقاله:24/4/1388 تأیید نهایی:11/8/1388چکیده هدف از این مقاله و تحلیل ساختار فضایی شهرهای مرزی استان آذربایجان غربی و عوامل مؤثر بر آن از طریق شاخصهای مختلف(جمعیتی،اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی،بهداشتی-درمانی،زیربنایی،حمل و نقل و ارتباطات و کالبدی)است.
استفاده از مدل ضریب پراکندگی نشان میدهد در بین شاخصهای مختلف بیشترین میزان نتایج تحلیل مسیر بخشهای فرهنگی و کمترین میزان نابرابری در شاخصهای اجتماعی بوده است.
وی تنها راه گسترش شهرهای مرزی را در سیستم اقتصادی فرامنطقهای بررسی میکند که در آن به قرارگیری مناطق توسعهنیافته و توسعهیافته همزمان در دو سوی مرزها در کنار یکدیگر اشاره میکند و راه حل توسعه این شهرها را شکلگیری قطبهای یکپارچه و همکاریهای بین مرزی میداند (Hansen,1975,821-823) .
با بهرهگیری از شاخصهای تصمیمگیری چندمعیاره تاپسیس(اصغرپور،1387،270-213)و استفاده از مدل وزندهی آنتروپی(اکبری و زاهدی کیوان،1387،48-46)به تحلیل ساختار فضایی شهرهای مرزی استان در هفت بخش جمعیتی،اجتماعی،اقتصادی،بهداشتی-درمانی،فرهنگی،زیربنایی و حمل و نقل و ارتباطات و کالبدی پرداخته شده است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) سنجههای ارزیابی دقت مدل شبکه عصبی حاکی از متوسط همبستگی 962/0،ضریب تبیین 926/0 و مجذور متوسط خطا برای مرحله آموزش 016/0 و برای مرحله آزمایش 034/0 بوده است که نشاندهنده دقت و اعتبار مدل در پیشبینی توسعه ساختار فضایی شهرهای مرزی استان آذربایجان غربی است.
در این مدل از روش CRT استفاده شده است و برای دقت و اعتبارسنجی مدل از مقدار رسیک استفاده شد که مقدار به دست آمده برای این پژوهش حدود 002/0 با معیار خطای 001/0 بوده است که بیانگر دقت و کارایی مدل در تبیین متغیرهای تاثیرگذار در ساختار فضایی شهرهای مرزی آذربایجان غربی است.
,2000,An Overview of European Geographical Research on Border Region,Journal of Borderlands Studies,Vol. xv,No,1,Pp 56-83."