Abstract:
در پی افزایش جمعیت شهرنشین و بروز بحرانهای محیط زیست و ناپایداریهای محیطی در شهرها، یکی از موارد اساسی در راستای نیل به توسعهی شهری پایدار، شناخت الگوی کالبدی شهر و تلاش برای دستیابی به فرم شهری پایدار است. از میان ایدههای متعدد، شهر فشرده توانست طرفداران بیشتری را به خود اختصاص دهد. هدف این پژوهش مرور انواع فرمهای شهری و رابطهی آنها با مفاهیم پایداری است تا بتواند ضرورت توجه به ایدهی شهر فشرده را در گفتمانهای توسعهی شهری پایدار تبیین کند. همچنین با هدف ساماندهی الگوی توسعه، فرم شهری آمل مورد سنجش قرار گرفته و الگوی گسترش شهر مشخص شده است. دادههای مورد نیاز پژوهش از سرشماریهای عمومی نفوس و مسکن سالهای (1385– 1345) و گزارشهای مربوط به واحد صدور پروانههای ساختمانی شهرداری آمل کسب شده است. روش اصلی مورد استفاده در این پژوهش، روش تحلیلی ـ توصیفی است. برای سنجش فرم از روشها و مدلهای کمی و برای شناخت الگوی رشد کالبدی شهر و تهیهی نقشهها از روش خود همبستگی فضایی در Arc Gis استفاده شده است. نتایج بهدست آمده از این پژوهش نشان میدهد که شهر آمل با این که در طول 40 سال گذشته از فرم پراکندهای برخوردار بوده است، اما در دههی اخیر از میزان پراکنش آن کاسته شده و روند تمرکزگرایانهای را در پیش گرفته است، که این امر شکلگیری بافتهای متراکم و فشردهای را در نواحی داخلی شهر موجب شده است.
Machine summary:
"نتایج به دستآمده از این پژوهش نشان میدهد که شهر آمل بااینکه در طول 40سال گذشته از فرم پراکندهی برخوردار بوده است،اما در دههی اخیر ازمیزان پراکنش آن کاستهشده و روند تمرکز گرایانهای را در پیش گرفته است،که این امرشکلگیری بافتهای متراکم و فشردهای را در نواحی داخلی شهر موجب شده است.
اما از آنجا که هرشهری با توجه به محدودیتهای طبیعی،امکانات و سیاستهایبرنامهریزی خود،الگوهای مختلفی از رشد را شاهد است(رهنما و عباسزاده،1387:21)،بنابراین هرالگویی،نسبت بهنوع گسترش خود،پیامدها و نتایج متفاوتی را به همراه دارد،در این میان شناخت کامل و دقیق الگوهای موجود شهری،بیان علت وجودی و شناسایی نقاط قوت و ضعف آنها،میتواند مسیر رسیدن به فرم پایداری شهری را هموار کند.
پژوهش پیشرو برآنست تا با مروری بر انواع فرمهای شهری و رابطهیآنها با مفاهیم پایداری،بتواند ضرورت توجه به ایدهای شهرفشرده را در گفتمان توسعهی پایدار شهری بیان کند،همچنینبا هدف سنجش پراکنش و فشردگی برخی از متغیرهای تأثیرگذار،به دنبال شناخت الگوی رشد کالبدی-فضایی شهر دردههی پیش است.
مهمترین دلایل مورد توجه قرارگرفتن،فرم فشرده؛ایجاد حملونقل پایدا،کاهش گستردگی و استفاده پایدار از زمین،همبستگی اجتماعی و توسعهیفرهنگی،صرفهجویی اقتصادی در ارائهی زیرساختها و حمایت از خدمات کسبوکار محلی است ),smailliW 0002,skneJ dna notruB( ارزیابی پایداری فرمها شهری فرمهای مختلف شهری براساس مفاهیم طراحی و برنامهریزی مورد تحلیل و ارزیابی قرارگرفته تا با هدف کمک بهبرنامه ریزان و مدیران شهری ماتریس فرم شهر پایدار ارائه شود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) براساس بررسیهای انجامشده،مشخص شد رشد شهر آمل در طول 40 سال اخیر مطابق با الگوی پراکنش(اسپرال)بوده است،اما در این میان 10 سال اخیر از شدت آن کم شده است،به طوری که نرخ رشد آن از 9/13درصد طی سالهای 1375-1345 به 4/04 درصد در دههی 1385-1375 رسیده است."