Abstract:
در این نوشتار کوشش بر این بوده است تا به تحلیل و بررسی دو گفتمان امنیتی موجود در جمهوری اسلامی از ابتدا تا کنون، سیر تکوینی و علل شکلگیری آن در جمهوری اسلامی ایران بپردازد. گفتمان نخست، بهنام گفتمان انقلابی، مایههای نظریهای خود را از اندیشهی سیاسی اسلام، قانون اساسی و دیدگاههای تصمیمسازان دریافت میدارد که تفسیری فراملی و امتمحور و از دیدگاهی گستردهتر و مستضعفنگر از امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران ارائه میکند. مشکلات درونی کشور، الزامات جغرافیایی و بینالمللی، بهمعنای آغاز دورهای نوین در ملاحظات امنیت ملی کشور بود. در این دوره، تلاش حاکمان جمهوری اسلامی کاهش سطح ایستارهای ایدئولوژیک تاثیرگذار در ملاحظات امنیت ملی کشور بود، البته نباید از تغییرات در سطح کلان و بینالمللی و تاثیر آن بر ایران در این دوره بیتوجه بود. این دوره را میتوان گفتمان ملی امنیت جمهوری اسلامی معرفی کرد. گفتمان دوم، یک دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و با دورهی ریاست جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی آغاز شد که با توجه به شرایط داخلی و بینالمللی حاکم بر کشور و ظهور تنگناهای داخلی و تهدیدهای خارجی، همچنین فروپاشی شوروی و پایان جنگ سرد و از سوی دیگر ضرورت بازسازی کشور ناشی از ویرانیهای جنگ تحمیلی ایران، خود را با قوانین مستحکم جغرافیای حاکم بر این سرزمین هماهنگ ساخت و گفتمان امنیتی حفظمحور مبتنی بر حفظ نظام، کشور و توجه به داخل و تامین نیازهای آن را مد نظر قرار داد. پس از گذشت چندین سال به مرور زمان، ضعف و ناتوانی این رویکرد امنیتی نیز آشکار شد و امنیت سختافزاری و نگاه به بیرون، بهعنوان بنیاد تهدیدهای داخلی ایران، مورد چالش و نقد اساسی قرار گرفت و ناکارآمدی امنیتی این رویکرد نیز آشکار شد.
Machine summary:
"همچنین مناطق شکننده و بیثبات پیرامونی(خلیجفارس،خاورمیانه،قفقاز،آسیای مرکزی،افغانستان و شبه قاره)که اغلب ناشی از تلاقی علایق و منافع قدرتهای فرامنطقهای و منطقهای است،باعث دغدغههای استراتژیک جمهوری اسلامی ایران در دههی اخیر شده است(کریمیپور،1380:165) امروز امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران،به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک بیبدیل آن(قرار گرفتن در مرکز بیضی استراتژیک انرژی جهان که بیش از 70 درصد نفت و 40 درصد گاز جهان را داراست)و جغرافیای سیاسی استثنایی خود(همسایگی با 15 کشور و 24 دولت همجوار)،به شدت به ارتباطات بینالمللی متصل است.
ازسویدیگر،بسیاری از متخصصان مباحث امنیتی بر این باورند که فضای امنیتی جمهوری اسلامی ایران،به واسطهی محیط استراتژیک و اهمیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک خود،مکمل استراتژی قدرتهای پیرامونی و محیط بینالمللی است و چون ذاتا یک واحد سیاسی بینالمللی است،نمیتواند رویکرد امنیت ملی خود را انقلابی و پایههای آن را در جهان اسلام و جهان سوم(مستضعفان جهان)قرار دهد،بلکه به دلیل نیاز جهان به انرژی بازار بزرگ و پرمصرف آن،همکاری و مشارکت ایران در فرایندهای صلح و امنیت و...
علاوه بر قانون اساسی،مبانی اعتقادی اسلام مبتنی بر لزوم وحدت(امت واحده)مسلمانان،عملکرد منفی دولتهای اسلامی در چند دههی اخیر،بهرهبرداری استعمارگران از روندهای ملیگرایی در جهان اسلام و بهطورکلی جهان سوم،باعث بدبینی انقلابیون نسبت به این مفاهیم شده بود و تأثیر عمیقی بر بافت ذهنی،دستگاه فکری و ساختار اندیشهای نخبگان تصمیمساز در نگرش گفتمان انقلابی امنیت جمهوری اسلامی ایران داشته است."