چکیده:
بی تردید پیروی از الگوی مکتوبات حکومتی، سنتی دیوانی محسوب می شود و به نظر می رسد به طور کلی در انتقال مکتوب به عنوان یک واحد نوشتاری دیوانی از یک مجموعه به مجموعه دیگر، تفاوت هائی به وجود می آید که عمدتا تحت تاثیر شرایط و محیط فکری، زبانی، و سیاسی ... کاتب متاخر است و این مسئله، به لحاظ آگاهی های تاریخی و نیز دانش سندشناختی با اهمیت است. انتشار مجموعه اوزبکان و پژوهش در مورد موضوع اسناد و مکتوبات آن - که حکایت از تاثیرپذیری این اثر از مجموعه مکتوبات شرفنامه داشت - نویسنده را بر آن داشته است تا باتوجه به آنچه پیش از این گفته شد، به مقایسه و سنجش مکتوبات مشابهی از هر دو مجموعه که در دو دوره متفاوت به رشته تحریر درآمده اند، دست یازد. بدین منظور تلاش می شود به کمیت و کیفیت انتقال مکتوبات و تفاوت های احتمالی هر دو اثر پرداخته شود. برای مقایسه تفاوت های مکتوب اصلی (شرفنامه) با مکتوب اخذ شده (مجموعه اوزبکان) به چهار موضوع تصحیف، جابجائی کلمات، افتادگی و افزودگی، و تغییر پرداخته می شود. نتیجه گرفته می شود که مجموعه اوزبکان 10 مکتوب از شرفنامه نسخه برداری کرده است. نسخه برگردان رویمر برای چاپ شرفنامه (دست کم در این مکتوبات) در بیش تر موارد در مقایسه با مجموعه اوزبکان دارای برتری هائی است. افزون بر این، رونویسی مکتوب نه تنها تحت تاثیر لغزش های کاتب قرار داشته، بلکه محیط فرهنگی، اجتماعی، زبانی و غیره کاتب نیز در مکتوب جدید خود را نشان می دهد. افزودگی ها و عباراتی که در نسخه رویمر (نسخه اساس رویمر، نسخه کتابخانه استانبول است) وجود ندارد، باید مورد مطالعه مجدد و دقت بیش تر قرار گیرد. زیرا معلوم نیست که اضافه های موجود از کاتب جدید است یا افتادگی های نسخه رویمر.
خلاصه ماشینی:
"بررسی مکتوبات انتقالیافتۀ شرفنامه به مجموعۀ اوزبکان *یزدان فرخی1 تاریخ دریافت مقاله:1387/8/10 تاریخ پذیرش:1388/3/13 چکیده بیتردید پیروی از الگوی مکتوبات حکومتی،سنتی دیوانی محسوب میشود و به نظر میرسد بهطور کلی در انتقال مکتوب به عنوان یک واحد نوشتاری دیوانی از یک مجموعه به مجموعۀ دیگر،تفاوتهائی به وجود میآید که عمدتا تحت تأثیر شرایط و محیط فکری،زبانی،و سیاسی...
نسخۀ برگردان رویمر برای چاپ شرفنامه(دستکم در این مکتوبات)در بیشتر موارد در مقایسه با مجموعۀ اوزبکان دارای برتریهائی است.
پژوهش سندشناسانۀ اخیر،نشان داد هاست که مجموعۀ اوزبکان به صورت ویژهای از شرفنامه،اثر مشهور خواجه عبد الله مروارید کرمانی تأثیر پذیرفته است (از مجموعۀ مکتوبات موجود در این مجموعه،نزدیک به 7 مکتوب از شرفنامه گرفته شده.
به منظور مقایسۀ تفاوتهای هر دو مکتوب اصلی (شرفنامه)و مکتوب اخذ شده(مجموعۀ اوزبکان)جدولهای این بررسی در سه بعد به سنجش خواهد پرداخت که با تعریف محدودشدۀ این پژوهش عبارتاند از: تصحیف:عبارت است از آنچه در هنگان رونویسی و نسخهبرداری از منبع(یا نسخه)به اشتباه نوشته میشود و عمدتا با بررسی پیش و پس جمله اصلاحپذیر است.
به نظر میرسد دینار با ریشۀ پهلوی(معین،1383)، اصطلاحی بوده که برای حوزۀ تمدنی تیموریان و مخاطبان مکتوب خواجه عبد الله مروارید کاربرد بیشتری داشته و رایجتر بوده است؛درحالیکه واژۀ کپکی برگرفته از نام کبک خان،شاهزادۀ مغولی و رواجدهندۀ این نوع سکه در ماوراء النهر(دولتابادی،1386،ص 237)،به حوزۀ تمدنی اوزبکان نزدیکتر است و البته کاتب مجموعه، میباید واژهای را به کار ببرد تا برای خوانندگان خود قابل فهم باشد."