چکیده:
این مقاله، با مطالعه دقیق، طبقه بندی و تحلیل آثار استاد مطهری، تلاش کرده است تاثیر تفکر توحیدی در عرصه های مختلف معرفت را از نظر این متفکر مسلمان نشان دهد؛ به ویژه نظر ایشان را که الهام گرفته از آیه شریفه «انا لله و انا الیه راجعون» می باشد، بسط داده و به دو شاخص «از اویی» و «به سوی اویی» اشاره می کند و نشان می دهد که با این دو شاخص، می توان مبانی مستحکمی برای گزاره های ارزشی تدارک دید. این مقاله، تجلی اوامر الهی را در دو عرصه نقل و عقل دانسته و برای گزاره های ارزشی عقلی، دو قسم گزاره های ناظر به الزام اخلاقی و گزاره های ناظر به الزام غیر اخلاقی قائل شده است. شاخص مهم دیگر که به منزله روح اعمال انسان است، انگیزه و قصد الهی است. به این ترتیب و با ترکیب حالات مختلف شاخص های مذکور، شانزده حالت گوناگون پدید می آید؛ اما در مقاله استدلال شده است که در تفکر توحیدی، تنها هفت حالت آن می تواند یک فعل بایسته باشد.
خلاصه ماشینی:
"6. تمایز الزام اخلاقی و الزام غیراخلاقی در تکمیل نکات بحث قبل و بیان آخرین نکته در نظام گزارههای ارزشی در تفکر توحیدی، به این نکته توجه میدهیم که استاد مطهری، اساس نقل و عقل را به اصل عدل برمیگرداند و معتقد است که «از نظر فقه اسلامی ـ و لااقل فقه شیعه ـ اگر ثابت شود که عدل ایجاب میکند فلان قانون باید چنین باشد نه چنان و اگر چنان باشد ظلم است و خلاف عدالت است، ناچار باید بگوییم حکم شرع هم همین است؛ زیرا شرع اسلام طبق اصلی که خود تعلیم داده، هرگز از محور عدالت و حقوق فطری و طبیعی خارج نمیشود.
این فهرست را در جدول زیر مشاهده میکنیم: نظام گزارههای ارزشی در تفکر توحیدی به سوی او از او امر الهی از طریق حجت باطنی امر الهی از طریق حجت ظاهری دستورات عقلی احکام نقلی نیت و قصد الهی الزامهای غیراخلاقی الزامهای اخلاقی + + + + 1 + ـــ + + 2 + + ـــ + 3 + ـــ ـــ + 4 + + + ـــ 5 + ـــ + ـــ 6 + + ـــ ـــ 7 + ـــ ـــ ـــ 8 ممکن است نسبت به برخی از مثالهای زیر مناقشهای وجود داشته باشد؛ اما جهت تقریب به ذهن شایسته است برای هر یک از این حالات هشتگانه، مثالی ارائه نماییم و در واقع، در مقام جمعبندی بگوییم که مطابق با تفکر توحیدی، هر فعل بایسته یکی از اقسام هفتگانة اول از این جدول است: 1ـ فعل دارای امر نقلی، دارای الزام اخلاقی و الزام غیر اخلاقی، و با نیت الهی: مانند عبادت خدا به عنوان کمال مطلق."