چکیده:
گرایش های زنانه در حوزه های گوناگون اجتماعی، فلسفی، و ادبی از پدیده های دنیای مدرن، به ویژه پس از انقلاب صنعتی، به شمار می آید. این رویکرد بعدها، بر اثر تسهیل و گسترش ارتباطات بین فرهنگی ، از دنیای غرب به جهان عرب زبان و ایران نیز سرایت کرد و البته تاثیرات متفاوتی بر جای نهاد. تحقیق حاضر بر این فرض استوار است که اندیشه های زنانه در هر دو حوزه فرهنگی و ادبی ویژگی ها و تمایلات مشترکی دارد. همچنین، اصلی ترین یافته های پژوهش نشان می دهد که جنبش زنان ایران و عرب، برای دست یافتن به وضعیتی مطلوب در خانواده و جامعه، هم زمان شکل گرفته است . این مقاله کاوشی است در نحوه ورود این اندیشه به جامعه ایران و عرب که در آن تلاش شده است انعکاس رویکردهای زنانه در آثار ادبی این دو حوزه زبانی و فرهنگی بررسی شود. برای دست یابی به این نتیجه، نخست تاریخچه پیدایش و نضج تفکر زنانه در اروپا و سپس در دنیای عرب و ایران بررسی شده است. سپس با جست وجو در آثار ادبی این دو فرهنگ ، به ویژه داستان و رمان و شعرهای عربی و فارسی در قرن اخیر، مولفه های زنانه را در آن ها یافته و تحلیل و بررسی شده است.
خلاصه ماشینی:
ﭘﺮﺳﺶ اﺻﻠﻲ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻳﺎ ﺧﻮد ﺷﻜﺎفﻳﺎﻓﺘﺔ زﻧﺎن، ﺑﺎ ﺗـﻦ زﻧﺎﻧﻪ و ذﻫﻨﻲ ﻣﺮداﻧﻪ، ﺑﻬﺎی ﻧﻮﻋﻲ آﮔﺎﻫﻲ ﺳﻄﺤﻲ از ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺟﺪﻳﺪ و زﻧﺎﻧﮕﻲ ﻧﻴﺴﺖ؟ و آﻳـﺎ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداری، ﻛﻪ از ﻳﻚ ﺳﻮ ﺑﻪ زﻧﺎن ﻫﻮﻳﺖ ﺷﺨﺼﻲ ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ، از ﻫـﺰار ﺳـﻮی دﻳﮕـﺮ ﻫﻮﻳﺖ و اﺣﺴﺎس زﻧﺎﻧﺔ آﻧﺎن را ﺧﺪﺷﻪدار ﻧﻤﻲﺳﺎزد؟ در ﭘﺎﻳ ـﺎن ﻗ ـﺮن ﻫﺠ ـﺪﻫﻢ، ﺑ ـﺎ وﻗ ـﻮع اﻧﻘ ـﻼب ﻛﺒﻴ ـﺮ ﻓﺮاﻧﺴ ـﻪ و اﻋﻼﻣﻴ ـﺔ ﺣﻘ ـﻮق ﺑﺸ ـﺮ، ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــ ـ ــ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎی اﻧﺪﻳﺸﮕﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻬﻦ در ﻫﻢ ﻓﺮورﻳﺨﺖ و ﻣﺮﺗﺒﻪﻫﺎی اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ، ﻛـﻪ در آن ﻫﺮ اﻧﺴﺎن ﺟﺎی ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﻳﺎ ﻓﺮادﺳﺖ و ﻓﺮودﺳﺖ ﺧﻮد را داﺷﺖ، ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺷﺪ.
در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺸﺮوﻃﻪ، ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻣﺪارس ﺟﺪﻳﺪ اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋهای دارد؛ زﻳﺮا دﺧﺘﺮان ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ وارد ﻣﺪارس ﺷﻮﻧﺪ و ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﻨﻨﺪ: دﺑﺴﺘﺎن در اﻳﺮان از ﺳﺎل 5721 ش آﻏﺎزﻳﺪ ﻛﻪ اﻣﻴﻦاﻟﺪوﻟﻪ، ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻦ رﺷﺪﻳﻪ، دﺑﺴﺘﺎنﻫﺎﻳﻲ را ﻧﺨﺴﺖ در ﺗﺒﺮﻳﺰ و ﺳﭙﺲ در ﺗﻬﺮان ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻛﺮد.
Boizardاﺳﻼمﺷﻨﺎس ﺳﻮﺋﺪی، ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﻋﺼﺮ اﺳﻼم ﻣﻴﺎﻧﻪ زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن در اﻣﺮ ﻗﻀﺎوت ﺣﻘﻮق اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ وﻳﮋهای داﺷﺘﻨﺪ: رﻋﺎﻳﺖ اﻣﺘﻴﺎزات ﺧﺎص زن در اﺳﻼم ﭼﻨﺎن اﺳﺎﺳﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﺑﻨﻴﺎنﮔـﺬاران ﻋﻤﺪة ﻣﻜﺎﺗﺐ ﻓﻘﻪ اﺳﻼم اﺻﻴﻞ، اﺑﻮﺣﻨﻴﻔﻪ، دﺳﺘﻮر داد در ﻫﺮﻳﻚ از ﺷﻬﺮﻫﺎی اﺳﻼﻣﻲ ﻳﻚ زن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺎﺿﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮق زن رﺳﻤﺎ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ او ﺑﺎﺷﺪ )ﺑﻮازار، 2631: 18(.
ﺑﺮداﺷﺖ ﻫﺮﻳﻚ از اﻳﻦ زﻧـﺎن درﺑـﺎرة آزادی و زن آزاد در ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺧﻮد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ، اﻣﺎ زﻧﺎن اﻳﺮان و ﻋﺮب، ﺑﻪ ﺳﺒﺐ راﺑﻄﻪﻫﺎی ﻓﻜـﺮی و ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﺴﺎوی، روﻳﻜﺮد ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ از آزادی را در آﺛﺎر ﺧﻮد ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ.