چکیده:
در این مقاله کوشش شده که به این پرسش که آیا م ی توان طریقة اخلاقیون را مدرسه ای معنوی و تربیتی دانست، از سه منظر پاسخ داده شود؛ ابتدا با تکی ه بر تعریف کلاسیک عرفان، سپس با بیان مشکلات تعریف کلاسیک برای چنین قضاوتی، با ارائة تعریفی از عرفان بر مبنای مفهوم سنت و تحلیل آن به دو مفهوم
فرهنگ و ادبیات و تحلیل مفهوم فرهنگ به دانش ها و نگرش و رفتارها، و نهایتا با تکیه بر نگاه عمومی به مسئلة عارف و عرفان، عرفانی بودن طریقة اخلاقیون ثابت شده است
خلاصه ماشینی:
آﻳﺎ ﻃﺮﻳﻘﺔ اﺧﻼﻗﻴﻮن ﻧﺠﻒ ﻃﺮﻳﻘﻪای ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اﺳﺖ؟ * ﻫﺎدی وﻛﻴﻠﻲ ** ﻣﺤﻤﻮد ﺷﻴﺦ ﭼﻜﻴﺪه در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻛﻪ آﻳـﺎ ﻣـﻲﺗـﻮان ﻃﺮﻳﻘـﺔ اﺧﻼﻗﻴـﻮن را ﻣﺪرﺳﻪای ﻣﻌﻨﻮی و ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ داﻧﺴﺖ، از ﺳﻪ ﻣﻨﻈﺮ ﭘﺎﺳﺦ داده ﺷـﻮد؛ اﺑﺘـﺪا ﺑـﺎ ﺗﻜﻴـﻪﺑـﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﻼﺳﻴﻚ ﻋﺮﻓﺎن، ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺑﻴﺎن ﻣﺸـﻜﻼت ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻛﻼﺳـﻴﻚ ﺑـﺮای ﭼﻨـﻴﻦ ﻗﻀﺎوﺗﻲ، ﺑﺎ اراﺋﺔ ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ از ﻋﺮﻓﺎن ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻨﺖ و ﺗﺤﻠﻴﻞ آن ﺑـﻪ دو ﻣﻔﻬـﻮم ﻓﺮﻫﻨﮓ و ادﺑﻴﺎت و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻔﻬﻮم ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻪ داﻧﺶﻫﺎ و ﻧﮕﺮش و رﻓﺘﺎرﻫـﺎ، و ﻧﻬﺎﻳﺘـﺎ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪﺑﺮ ﻧﮕﺎه ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﺔ ﻋﺎرف و ﻋﺮﻓﺎن، ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﺑﻮدن ﻃﺮﻳﻘﺔ اﺧﻼﻗﻴﻮن ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﻮق ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺪﻋﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻃﺮﻳﻘﺔ اﺧﻼﻗﻴﻮن، ﻳﻚ ﺟﺮﻳﺎن ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اﺳﺖ؛ ﭼﺮاﻛﻪ اوﻻ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﻣﻌﻨﻮی ﻋﺎرﻓﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن، ﻣﻮاﻓﻘﺖ دارد و ﺑﺎ وﺟﻮد اﺧﺘﻼﻓـﺎﺗﻲ ﻛـﻪ ﻫـﻢ در ﻧﻈﺮ و ﻫﻢ در ﻋﻤﻞ ﺑﺎ ﻋﺮﻓﺎن و ﺗﺼﻮف ﻛﻼﺳﻴﻚ و ﻣﺮﺳﻮم دارد، اﻣﺎ در ﭘﺎﻓﺸﺎری ﺑﺮ ﻛﺸـﻒ و ﺳﻠﻮک دروﻧﻲ ﺑﺎ آن، ﻫﻢﺳﻮﻳﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ، ﺛﺎﻧﻴﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺳﻼﻣﻲ ﺷﻜﻞ ﻳﺎﻓﺘـﻪ، ﺛﺎﻟﺜـﺎ ﻣﺒﻨﺎی آن ﺳﻠﻮک دروﻧﻲ و درک ﻋﻮاﻟﻢ درون ﺑﻪ ﻧﺤﻮ وﺟﺪاﻧﻲ و ﺷﻬﻮدی اﺳﺖ و راﺑﻌﺎ ﺳﻠﻮک دروﻧﻲ آن ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی آﻣﻮزهﻫﺎی ﻃﺮﻳﻘﺘﻲ اﺳﺖ.
ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮان ﻳﻜﻲ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎی ﻣﻜﺘﺐ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻧﺠﻒ را اﻋﺘﻘﺎد ﺑـﻪ وﺣﺪت ﺷﺨﺼﻲ وﺟﻮد داﻧﺴﺖ؛ در ﻳﻜﻲ از اﺷﻌﺎر ﻣﺮﺣﻮم ﻗﺎﺿﻲ، دﻻﻟﺖ ﺑﺮ وﺣﺪت وﺟـﻮد، آﺷﻜﺎر اﺳﺖ؛ در ﻛﻠﻤﺎت ﺑﻪ ﺟﺎی ﻣﺎﻧﺪه از دﻳﮕﺮ ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﻜﺘﺐ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮﺣـﻮم ﺳـﻴﺪ ﻫﺎﺷـﻢ و ﺷﺎﮔﺮدش ﻣﺮﺣﻮم ﺗﻬﺮاﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ وﻳﮋه در ﻛﺘﺎب اﷲﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﺼﺮﻳﺤﺎت ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﻳﺎﻓـﺖ.