چکیده:
مثنوی غنایی «بلقیس و سلیمان»، اثر «احمد خان صوفی»، شاعر هندی قرن دوازدهم و سیزدهم ﻫجری قمری، به تقلید از «خسرو و شیرین» نظامی سروده شده است. در این پژوهش، نسخه ی چاپ سنگی این اثر به همراه شرح احوال و آثار دیگر این مولف معرفی شده، ضمن تبیین مستند داستان قرآنی بلقیس و سلیمان به ویژگی های معراجیه و ساقی نامه ی آن نیز پرداخته و جنبه های ادبی، زبانی و بلاغی متن مورد تحلیل قرار گرفته است. پس از بررسی زبانی و محتوایی این نسخه، معلوم گشت که شاعر در ایجاد فضای غنایی داستان بلقیس و سلیمان موفق بوده است. فصاحت و بلاغت منظومه، در حد قابل قبولی است و سخن دان پارسی گوی شبه قاره به زوایا و ظرافت های صورخیال نیز آگاهی و اشراف داشته است.
The lyric masnavi of "Belqeis and Soleiman" by Ahmad Khan Sufi، the Indian poet of the 12th، 13th centuries A.H.، can be considered as an impersonation of "Khosrow & Shirin" written by Nizami. In this research، the lithography copy of the work along with a description of the author’s other works will be introduced. Meanwhile، expressing the documentary of the Quranic story of "Belqeis and Soleiman "، we explain and report the particulars of its ‘Me’ragieh’ and ‘Saqi-nameh’ as well as the linguistic، literary and rhetorical aspects of the text. Having described the life story of Prophet Solomon and Prophet David (PBUT) from the Quran and mythical tales، we clarify the falsifications. In the present paper، other views regarding the history of "Belqeis and Soleiman" have been offered to the interested audience. Investigation of the content and language of this copy revealed that the poet surpasses the medium level of poetical skill and has been successful in creating a lyric atmosphere throughout the story. Eloquence and rhetoric of the poem is acceptable enough; in fact، this Persian speaking orator of the Indian subcontinent has been aware of variety and delicacies of fantastic images. Several others have examined their skill on this subject، but apparently Ahmad Khan Sufi has been more successful than them all.
خلاصه ماشینی:
«بلقيس و سليمان ، داسـتاني اســت کـه از تورات سرچشمـه گرفته و به حدي جالب است که نه تنها توجه شعراي ايراني و ترک زبـان را به خود جلب کرده ، بلکه گروهي از شعراي فارسي گوي شبه قـاره هـم بـه سـرودن ايـن داستان پرداخته اند»(صديقي ، ٦٩:١٣٧٧) از شاعران ايـراني کساني چون سعــدي، مولــوي، منوچهــري، فرخــيسيـستــاني، نظاميگنجـوي و زلاليخوانساري هر يک به تفصيل يا اختصار روايتي از اين داسـتان را در اشعار خود آورده اند.
همچنين نـسخه ي خطـي آن ، در صفحه ي ٥١٠ فهرست کتابخانه ي پادشاهـان اوده اشپرنگر، موجود است و با ايـن ابيـات آغاز ميشود: الهــي پرده ي تقديـس بگشـــاي سليمـان مــــرا بلقيـس بنمــــاي دريـن بتخـانه ي نـاقـوس جـويان زبـانـي ده مـرا قـدوس گــويـــان حصـار قـدس را کنگربنـد اسـت به هـر کنگر چه سرها در کمند اسـت -سليمان و بلقيس : «سروده ي حياتي گيلاني است که در زمـان جهـانگيرشـاه در بحـر خسروو شيرين سروده ازوي انعام گرفت »( همان :٧٠) اين منظومه ي عاشقانه (حدود سـه هزار بيت ) در قالب مثنوي در بحر هزج مسدس مقصور يا محـذوف بـا موضـوع داسـتان سـليمان و عـشق او بـه بلقـيس و نامـه هايـشان بـه انـضمام سـاقي نامـه سـروده شـده است .
-مولود شريف جديد وي اشعاري به اردوو فارسي نيز سروده که يکي ازآن ها قصيده ي گل رعنا در نعت پيامبر است (انوشه ، ١٣٧٥، ذيل احمد) احمدخان صوفي و شاعران ديگر اولين شاعري که احمد خان تحت تاثير وي بوده نظامي گنجوي اسـت و مـي تـوان گفت که هدف شاعر از سرودن مثنوي بلقيس و سليمان ، تقليـد از کـار نظـامي اسـت تـا همچون شاعر نامور گنجه ، خمسه اي بسرايد و نام و اثر خود را جاودانه سازد.