چکیده:
یکی از نکات مهم در متنپژوهی، تشخیص قدمت نسخ و منشا نسخ منقول از نسخ اصلی و آگاهی از صحت و اصالت آن هاست. خزانه ی عامره تالیف میر غلامعلی آزاد بلگرامی(1116- 1200ق) به جهت تعدد نسخ خطی آن و تعدد افزودهها و کاستههای مولف بر کتاب که تا سالها پس از تالیف آن ادامه یافته، نمونه ی خوبی برای نشان دادن نحوه ی تشخیص منشا نسخ بر اساس یادداشتهای افزوده و کاسته ی موجود در آن هاست. در این مقاله پس از ذکر افزودهها و کاستههای مولف، روش مقایسهی نسخههای این کتاب توضیح داده شده است.
One of the main points in text research is detection of the age of the manuscripts، the origin of the quoted copies from the original manuscripts، and knowledge of their authenticity. Due to the multiplicity of its manuscripts and the added notes and dropped parts of the author after its writing، Khazanah-i Amirah by Mir Ghulam-Ali Azad Bilgrami (1704-1786 A.D.) is a good example to show how to identify the origin of the copies according to additional notes and dropped parts. In the present paper، after mentioning the added notes and dropped parts، the method of comparing the copies of the book has been explained.
خلاصه ماشینی:
پيشينه ي تحقيق با توجه به اهميت اثرو جايگاه ادبي نويسنده ي آن ، در غالب آثاري که درآن هـا بـه تاريخ ادبيات فارسي در هند پرداخته شده ، از خزانه ي عامره و نويسنده ي آن سخن به ميان آمده است ؛ اما مهمترين اثري که تاکنون درباره ي اين نويسنده و آثار او نوشته شده ، کتـاب احوال و آثار مير غلام علي آزاد بلگرامي نوشته ي سيد حسن عبـاس ،عضـو هيـات علمـي دانشگاه بنارس هند است که در سال ١٣٨٤ه .
مؤلف گويد: هـولکر بـود دشمن اسلام آخرآن مايه [ي ]عناد برفت عقل تاريخ مردنش فرمود: کـافر موجب فساد برفت " (آزاد، ١٦٨:٢٠١٢-١٦٩) توضيح : اين يادداشت در نسـخه يشـفيق (١١٧٧ق )و نسـخه ي عليگـر(١٢٣٧ق )و نسخه ي پتنا (١٢٠٥-١٢٥٠ق )نيست ؛ولي نسخه ي بريتانيا(١١٨٢ق )در حاشيه و نسخه ي س (چاپ سنگي ) در متن اين يادداشت را دارندو آخرين تـاريخ در ايـن يادداشـت سـال ١١٧٩ق است ؛لذا اين يادداشت در همين سال يا بين سال هاي ١١٧٩ تا ١١٨٢ق بـر کتـاب افزوده شده است .
"(آزاد، ١٠٨:٢٠١٢) توضيح :اين يادداشت ،آخرين يادداشت تاريخ دار خزانه ي عامره است که فقـط در نسخه ي چاپ سنگي و آن هم در حاشيه آمده است و طبعا در سال ١١٨٩ق يا پس از آن به متن کتاب افزوده شده است .
D. , No. 685, British Museum, London, Uk. 5-Azad-e-Bilgerami, Gholam Ali, Khazaneh-ye-Amereh (manuscript), date: 1238 A.