چکیده:
از قرن ها پیش دانشمندان علوم اسلامی درباره وجوه اعجاز قرآن تحقیق کرده و با استناد به شواهد قرآنی وجوه گوناگونی را ذکر کرده اند. بعضی از ایشان بر جنبه های بلاغی تاکید کرده و برخی وجوه معرفتی و معنوی را برگزیده اند. برای دست یابی به دیدگاه عمیق تری درباره وجوه اعجاز قرآن بهره جویی از نظرهای کسانی که زمان نزول وحی را درک کرده و یا نزدیک به آن بوده اند، بسیار شایسته است و در این میان کلام امام علی (ع)، که خود شاهد نزول وحی و تربیت یافته مکتب قرآن است، صحت و اعتبار بیش تری دارد. در این پژوهش وجوه اعجاز قرآن از دیدگاه امیرمومنان (ع) بررسی شده است. ترسیم سیمای قرآن در نهج البلاغه به وضوح بیان گر عظمت و چندبعدی بودن وحی است. امام علی (ع) در کلام شیوای خویش وجوه گوناگونی از اعجاز قرآن را بیان کرده است. ایشان علاوه بر اعجاز بلاغی، اعجاز علمی، اخبار از غیب، و نبود تناقض در قرآن به معارف والای قرآن و تشریع احکام الهی و اعجاز هدایتی آن اشاره کرده است. این بررسی نشان دهنده آن است که ایشان در کنار هریک از وجوه گوناگون اعجاز قرآن، با تعابیر گوناگون بر جنبه هدایتی این کتاب شریف تاکیدی خاص داشته است. ایشان قرآن را هادی، راهنما، ناصح، نور، شفا، سراج، و ینابیع العلم معرفی کرده و صریحا بیان کرده است که این کتاب کریم بر هدایت همه انسان هایی که با آن قرین و همنشین می شوند می افزاید و یا از گمراهی آنان می کاهد. بنابراین، به نظر می رسد مهم ترین وجه اعجاز قرآن کریم هدایت مخاطبان و آیندگان در همه سطوح علمی و معرفتی و در همه قرون و اعصار است
خلاصه ماشینی:
پژوهش نامة علوي، سال سوم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٣٩١ پس اين که کتابي ادعا کند که هدايت تمام عالميان از انس و جن ، دانشمند و بـي سـواد، زن و مرد و از معاصران و آيندگان تا آخر روزگار را متضمن است ، بيان گر ايـن اسـت کـه اعجاز آن قطعاً بايد وجوه گوناگوني داشته باشد (طباطبايي ، ١٤١٧: ١/ ٥٨-٦٢).
پژوهش نامة علوي، سال سوم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٣٩١ همچنين ايشان احتياج مردم به اهل بيت عليهم السلام را، در جايگاه مفسران قرآن ، چنين بيان مي فرمايد: و هذا القرآن اّنما هو خط مستور بين الدفتين لا ينطق بلسان و لا بد له من ترجمان : اين قرآن که پيش روي ماست ، خطي است نوشته شده که در ميان دو جلد قرار گرفته است و ايـن خطوط نوشته شده زبان ندارد که سخن بگويد و چاره اي جز اين نيست که بايد مفسـر و ترجماني باشد که قرآن را تفسير کند و توضيح بدهد (نهج البلاغه ، ١٣٧٩: خطبة ١٢٥).
واژة بحر از دو جنبه براي قرآن استعاره شده است ، يکي از جنبة عمق اسرار آن است و همان گونه که با فرورفتن در درياي ژرف به قعر آن نمي توان رسيد، خردها و انديشه ها نيـز پژوهش نامة علوي، سال سوم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٣٩١ از اين که بر اسرار قرآن احاطه پيدا کنند و به عمق معاني و مقاصد آن برسـند، نـاتوان انـد و جنبة ديگر آن که قرآن معدن نفـايس علـوم و فضـايل اسـت ، همـان گونـه کـه دريـا محـل گوهرهاي گرانبهاست (ابن ميثم بحراني ، ١٣٧٤: ٥/ ٧٤٥).