چکیده:
اسماعیل بن عباد، ملقب به صاحب، وزیر فرهیخته و شاعر برجسته ایرانی و عربی سرای قرن چهارم است. صاحب ادیب و سراینده ای متعهد و شیعی است، که در بسیاری از اشعار خود تعهد و پای بندی اش را به مذهب شیعه و دفاع از حقانیت اهل بیت علیهم السلام نمایان کرده است. وی شیفته اهل بیت، به ویژه حضرت علی (ع) است. یکی از قصاید مشهور و برجسته صاحب در مدح حضرت «قصیده لامیه» است. ابن عباد در این قصیده به بیان مناقب و فضایل آن حضرت، به نحوی بسیار شیوا و دلکش، پرداخته است. مدح صاحب از حضرت علی (ع) در این قصیده مدحی قلبی و برخاسته از عمق جان و اعتقاد اوست. درواقع این ابیات اقتباسی بسیار زیبا و روشن از آیات قرآن و احادیث پیامبر (ص) است. وی در این ابیات تصویری بسیار درخور از شخصیت حضرت علی (ع) ترسیم می کند، هرچند قلم بشر را توان آن نیست که تمام زوایای شخصیت آن گوهر هستی را به تصویر بکشد. در این مقاله برآن ایم به بررسی پاره ای از فضایل شخصیت حضرت علی (ع)، که صاحب بن عباد در این قصیده به آن اشاره کرده است، بپردازیم
خلاصه ماشینی:
صاحب بن عباد، که عاشق و دل باختة مـولاي متقيـان حضـرت علـي (ع ) اسـت ، در قصيدة لاميّه اش بيش از هرچيزي به بيان جنگ ها و دلاوري هاي حضـرت پرداختـه و ايـن پژوهش نامة علوي، سال سوم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٣٩١ رشادت ها را به زيباترين صورت به تصوير کشيده است .
صاحب بن عباد در لاميّه با تلميح به حديث بالا، که بيان گر منزلت علي (ع ) نزد خداوند و رسولش است ، حضرت را محبوب ترين و بهترين پيشوا مي خواند: قالت :فمن ذادعـي للطيريــأکله فقلت :أقــرب مرضـيّ و منتحـل (صاحب بن عباد، ١٤٢٢: ٣٢) گفت : براي تناول مرغ بريان حضور چه کسي آرزو بود؟ گفتم : همان که نزد خدا و رسول مقرب تر و محبوب تر بود؟ پژوهش نامة علوي، سال سوم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٣٩١ شاعر در اين بيت محبوبيت نزد خدا و رسولش را فقط از آن علي (ع ) مي داند و بس .
صاحب به اين واقعة شگفت انگيز در فضيلت حضرت اشاره کرده اسـت و چنـين مي گويد: پژوهش نامة علوي، سال سوم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٣٩١ قالت :فمـن ذاالـذي آاخــاه عـن مقـة ؟ فقلت :من حاز ردّ الشـمس فـي الطفـل (صاحب بن عباد، ١٤٢٢: ٣٠) گفت : چه کسي مشتاقانه برادر پيامبر (ص ) خوانده شد؟ گفتم : همان که خورشيد پس از غروب به خاطر او بازگشت .