چکیده:
با نظر به اهمیت جایگاه خانواده در تعلیم و تربیت، پذیرش این مسئله که هنوز این نهاد مقدس به کارکردهای واقعی و تاثیرات شگرف خود در تحول و تعالی جامعه انسانی و اسلامی دست نیافته، حقیقتی انکارناپذیر است. از این رو ناگزیر از جایابی خانواده در منابع اسلامی و بررسی تاثیرات و روشهای تربیتی آن هستیم که در این مسیر، آموزههای برجای مانده از ائمه اطهار (ع) در ارتقاء اخلاق خانواده، روشنگر این راه برای جامعه خواهد بود. در این مقاله تلاش شده تا با مطالعه و تامل در احادیث و روایات برجای مانده از امام سجاد (ع)، جایگاه و کارکردهای این نهاد مورد بررسی قرار گیرد. تامل در کلام این امام بزرگوار بیانگر آن است که خانواده نسبت به اجتماع، از اولویت بیشتری برخوردار بوده و دارای جایگاهی بس عظیم است.
همچنین از جمله آموزههایی که میتوان ریشه آن را در معارف روایی و سیره امام سجاد(ع) پیگیری کرد، نقش خانواده در الهامگیری و الگوبرداری رفتاری در ارتباطات اجتماعی اعم از خدمت رسانی و گذشت است. در مکتب تربیتی آن حضرت؛ مهرورزی، عینیت بخشی به آموزهها، ایجاد ارتباط مستمر با خدا و... به عنوان روشهایی کاربردی در انحرافزدایی و فضیلتافزایی مطرح است که کانون گرم خانواده، ظرفیت به ظهور رساندن آنها را داراست
خلاصه ماشینی:
"در این تحقیق بر آن هستیم تا نهاد مقدس خانواده را در مکتب تربیتی امام سجاد(ع) پیجویی کرده و نقش، کارکردها و شیوههای تربیتی خانواده را مبتنی بر آموزههای آن حضرت برداشت نماییم؛ چرا که ایشان به عنوان یکی از اندیشمندان و صاحبنظران شاخص و کم نظیر در حوزه تعلیم و تربیت اسلامی مطرح بوده و تعالیم رفتاری و گفتاری ایشان، روشنی بخش راه خانوادهها و سایر مربیان در انحراف زدایی و فضیلت افزایی به شمار میرود.
همچنین امام سجاد (ع) در ادامه این مورد از خداوند متعال میخواهد که: «و اجعلنی اللهم أجزی بالإحسان مسیئهم، و أعرض بالتجاوز عن ظالمهم، و أستعمل حسن الظن فی کافتهم، و أتولی بالبر عامتهم، و أغض بصری عنهم عفة، و ألین جانبی لهم تواضعا، و أرق علی أهل البلاء منهم رحمة، و أسر لهم بالغیب مودة، و أحب بقاء النعمة عندهم نصحا، و أوجب لهم ما أوجب لحامتی، و أرعی لهم ما أرعی لخاصتی» (صحیفه سجادیه، 1381، دعای26، بند3)؛ بارخدایا مرا توفیق ده که پاداش بدکارشان را با احسان بدهم، و از ستمکارشان با گذشت و بخشش صرفنظر کنم، و نسبت به همه آنان با گمان نیک رفتار کنم، و با همه آنان به نیکی رفتار کنم و با اغماض، چشم از خطای آنان بپوشم و از باب فروتنی با ایشان نرم خو باشم، و بر بلا دیدگان آنان را از روی رحمت مهربانی آورم، و در نبودشان دوستی و محبت خود را بر آنان فراوان سازم و از روی اخلاص دوام نعمت آنان را آرزو کنم، و هرچه را برای خویشان خود لازم میدانم در حق آنان لازم بدانم، و آنچه را برای نزدیکان خود رعایت میکنم برای آنان نیز رعایت نمایم»."