چکیده:
یکی از برجستهترین خاورشناسان شیعه پژوه معاصر، «اتان کولبرگ» است. در این نوشتار، پس از معرفی اجمالی کولبرگ و آثار وی، گزارش کاملی از مقاله وی در موضوع جهاد ارائه شده و در مقام بررسی مقاله، در دو بخش نقد محتوایی و نقد منابع، آراء وی در بوته نقد قرار گرفته است.
وی در مقاله خود تحت عنوان «تطور نظریه جهاد در شیعه امامیه» با مطالعة تاریخی و استناد به برخی روایات، به بررسی رویکرد امامیه نسبت به «جهاد» در عصر امیرالمومنین(ع) و پس از آن پرداخته است. او در این رهیافت ابتدا شباهتها و تفاوتهای میان امامیه و اهل سنت در باب مفهوم جهاد را مطرح نموده و مستندات امامیه در وجوب جهاد را بیان میکند، سپس به بررسی جنگهای امیرالمومنین(ع) پرداخته، و به مناسبت از احکام قتال اهل بغی سخن به میان میآورد. در پایان نیز وضعیت جهاد را از نگاه تاریخی، پس از خلافت حضرت علی (ع) تا عهد قاجار مورد بررسی قرار میدهد. مقاله حاضر با بیان نکات محوری اتان کولبرگ در موضوع جهاد، آنها را از نظر محتوا و نیز منابع مورد استفاده در بوته نقد قرار میدهد.
خلاصه ماشینی:
"کولبرگ در این قسمت، به مناسبت و بر مبنای «نظریه فئه» به دستهبندی احکام توزیع غنائم حاصل از جنگ با بغات میان مسلمانان میپردازد: در مورد قتال کفار غیر باغی، خمس آن متعلق به امام، غنائم بدست آمده از میدان جنگ (ما حوی العسکر) متعلق به مجاهدان و دیگر غنائم متعلق به جامعه مسلمانان میباشد؛ اما در مورد بغات تنها متصرفات حاصل از میدان جنگ به عنوان غنائم ضبط میگردد که در نحوه تقسیم آن دو نظر مختلف از سوی فقهای امامی ارائه شده است: عدهای به طور مطلق مانند تقسیم غنائم بدست آمده از کفار، آنها را متعلق به مجاهدان ذکر نمودهاند، صرف نظر از اینکه سپاه باغی در دسته اول یا دوم قرار داشته باشند، در مقابل، دیگر فقها تقسیم غنائم میان مجاهدان را تنها در قتال با دسته اول از بغات (من له فئه) جائز شمردهاند.
2- در باب نقاط ضعف مقاله «تطور نظریه جهاد در شیعه» از حیث محتوا میتوان به موارد زیر اشاره کرد: برداشت نادرست کولبرگ از پارهای روایات در ادبیات حدیثی امامیه در موضوع جهاد، پیوند میان باغیان و اهل سنت از منظر امامیه، ادعای مؤلف در مورد اثرپذیری شیعه امامیه از معتزله در وجوب حکم جهاد و پیوند آن با امر به معروف و نهی از منکر، وجود تناقض در گزارشهای منابع امامیه پیرامون جنگهای امیر المومنین(ع) و اختصاص اذن جهاد به امام معصوم."