چکیده:
عمل تفسیر با استناد به «منابع تفسیر» انجام می پذیرد. مراد از منابع تفسیر، اموری است که شناخت های لازم درباره معنا و مراد آیات را در اختیار مفسر قرار می دهد. یکی از مهم ترین منابع تفسیری، روایات منقول از اهل بیت علیهم السلام، و یکی از منابع در این باب، تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام می باشد. این مقاله به بررسی و نقد آرای علامه شوشتری درباره نمونه هایی از روایات منقول در تفسیر مذکور می پردازد و نشان می دهد ادله مورد استناد ایشان برای اثبات مجعول بودن این روایات ـ از قبیل انفراد نقل روایت در منبع شیعی تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام و عدم نقل آن در منابع عامه، ظهور بدوی روایت، مفاد صدر روایت بدون توجه به آنچه در ذیل آن آمده و استبعاد محتوای روایت ـ گرچه ظن به صدور این روایات را کاهش می دهد، اما نمی تواند مجعول بودن آنها را به اثبات رساند و دستمایه این مدعا قرار گیرد که تفسیر منسوب به امام حسن عسکری علیه السلام سر تا سر مجعول است.
خلاصه ماشینی:
"نقد سوم علامه شوشتری: علامه شوشتری می گوید: روایت سوم، زمان اخراج اهل کتاب از جزیره العرب را روز فتح مکه گفته است، حال آنکه این واقعه ـ چنان که سیره نویسان نقل کرده اند ـ به وصیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در بیماری منجر به رحلت ایشان و به دست عمر در ایام خلافتش رخ داد.
اما با فرض صحت حکایت منقول در تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السلام، این پرسش به ذهن انسان خطور می کند که چه فایده ای از وجود چنان مصاحبی متصور است که خداوند، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را امر به درخواست همراهی از او نموده است؟ اگرچه این حکایت که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از ابوبکر طلب همراهی نموده است تنها در این روایت نقل شده و در منابع اهل تسنن نیامده و واقعه مصاحبت ابوبکر با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را اهل تسنن به گونه ای که بیان شد نقل کرده اند ـ به گونه ای که نشان می دهد این مصاحبت به نحو لحوق ابوبکر به پیامبر بوده و ظاهرا جز اذیت رسانی به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فایده ای دربر نداشته ـ اما هیچ یک از این امور، برای اثبات مجعول بودن این روایت کافی به نظر نمی رسد؛ زیرا اولا، انفراد یک روایت در نقل یک حکایت هرگز دلیل بر موضوع بودن آن روایت محسوب نمی شود، گرچه ظن به صدور آن را کاهش می دهد؛ ثانیا، با توجه به این جمله تأمل برانگیز در این روایت که: «یا أبابکر إن من عاهدالله ثم لم ینکث و لم یغیر و لم یبدل و لم یحسد من قد أبانه الله بالتفضیل فهو معنا فی الرفیق الأعلی» (ای ابوبکر!"