چکیده:
برای تبیین مبانی تفاوتهای زن و مرد در حق مالی ارث، شایسته است ابتدا خاستگاه اصلی تفاوت زن و مرد در حوزة تکالیف و حقوق فردی و اجتماعی بررسی گردد، سپس مبانی اختلاف مالی آن دو در باب ارث واکاوی شود. ضرورت بررسی مذکور بر این اساس است که اشتراکات و اختلافات زن و مرد در دو حوزة تکوین و تشریع مطرح میشود؛ همانگونه که وجوه اشتراک تکوینی زن و مرد زمینهساز اشتراکات تشریعی آن دو میشود، وجوه افتراق تکوینی آنها نیز منشأ یک سلسله تفاوتهای تشریعی در حقوق و تکالیف آنها میگردد. از اینرو تفاوت سهم ارث زن و مرد ریشه در تفاوتهای تکوینی آن دو دارد. روشن استکه وجود تفاوتهای تکوینی و تشریعی برای شکلگیری و تداوم حیات اجتماعی انسانها، اعم از زن و مرد، ضروری است. مقالة حاضر براساس سیر مذکور سامان یافته است و برآمد آن ضمن تبیین تفاوت سهم ارث زن و مرد و کشف حکیمانه و عادلانه بودن اختلاف مذکور، در پاسخگویی به شبههافکنان (مبنی بر ظالمانه بودن قانون ارث در اسلام) کاربردی خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
"ایشان معتقد است: اگر این وضع خلقتی مرد و زن و آن وضع تشریعی در تقسیم مسئولیت ادارة زندگی به دقت نگریسته شود، آنگاه با ثروت موجود در دنیا، که هر زمان از نسل حاضر به نسل آینده در انتقال است، مقایسه شود، روشن میشود اینکه اسلام تدبیر دو ثلث ثروت دنیا را به عهدة مردان و تدبیر یک ثلث آن را به عهدة زنان گذاشته است (برتری تدبیر تعقل بر تدبیر احساس)، صلاح امر جامعه و سعادت زندگی بشر را در نظر گرفته است (طباطبائی، 1417، ج 4، ص 215).
3. جنبة حمایتی بعضی از صاحبنظران علت زیاد بودن ارث مرد را به نفع زن تحلیل میکنند و مدعی هستند که اسلام با این تشریع، از حقوق زن حمایت کرده است؛ یعنی فلسفة دو برابر بودن ارث مردان نسبت به ارث زنان را در حمایت اسلام از حقوق زنان میدانند؛ زیرا وظایفی بر عهدة مردان است که با توجه به آن، نیمی از درآمد مردان عملا خرج زنان میشود، در حالی که چیزی از این قبیل مسئولیتها بر عهدة زنان نیست؛ مرد باید هزینة زندگی همسر خود را طبق نیازمندی او، از قبیل مسکن، پوشاک، خوراک و سایر لوازم بپردازد و هزینة زندگی فرزندان خردسال را نیز تأمین کند، در حالی که زنان از هرگونه پرداخت هزینه، حتی برای خودشان معاف هستند."