چکیده:
نویسنده در این مقاله پس از بیان مفهوم بیداری اسلامی و برشمردن برخی از مظاهر فکری،فرهنگی،سیاسی و اجتماعی آن،بیداری اسلامی را جنبشی اصلاحی دانسته و افزوده است که این جنبش با شناخت واقعیتهای موجود در جامعهء اسلامی از حدود دو قرن پیش آغاز شده و هم اکنون خود به عنوان یک واقعیت در عرصهء سیاسی و اجتماعی جهان اسلام و دنیای بشریت نقش آفرینی میکند.وی قرن 19 م را مقطعی تعیین کننده و نقطهء عطفی در تاریخ ملل اسلامی خوانده و با اشاره به مظاهر بیداری اسلامی،جلوههای فرهنگی آن را اساسیترین بخش جنبش عظیم اصلاحی و انقلابی و زیر بنای حرکتهای سیاسی و اجتماعی برشمرده،که تحقق آن را به دست اندیشمندان مصلح و نخبگان فکری جوامع اسلامی دانسته است. نویسنده در ادامهء مقاله بازگشت به قرآن و یا باز گرداندن قرآن را به متن زندگی مردم حائز اهمیت دانسته و یاد آور شده است توغل در فقه،اصول و ادبیات بسیاری از علمای ما را از پرداختن به متن اصلی اسلام یعنی قرآن مجید غافل کرده بود.به گونهای که جز آیات احکام که مصدر اسلامی فقه است،سایر موضوعات قرآنی به فراموشی سپرده شده بود.غافل از آن که قرآن، تنها فقه نیست و اعجاز جاوید الهی تنها در ابعاد ادبی آن خلاصه نمیشود. سپس با اشاره به هویت مشترک امت اسلام و تلاشهای سید جمال الدین اسد آبادی در راستای تحقق وحدت اسلامی به مبحث اجتهاد پرداخته و متذکر شده است که در یکی دو قرن اخیر ضرورت این مبحث،فقهای اهل سنت را به ضرورت گشودن باب اجتهاد،واداشت. نویسنده در پایان مبارزه با استبداد و استعمار را بعد سیاسی بیداری اسلامی قلمداد کرده و متذکر شده است که انقلاب اسلامی ایران به رهبری عالم مجاهد و فقیه نو اندیش،حضرت امام خمینی(ره)،بارزترین و جامعترین نمونه این مبارزه بوده،که توانست آثار فراگیر خود را بر تارک نهضتهای بیداری جهان اسلام بنشاند و«اسلام سیاسی»را به عنوان یک قدرت تعیین کننده به صفحهء معادلات سیاسی جهان وارد کند.
خلاصه ماشینی:
"بیداری اسلامی و مظاهر فرهنگی،سیاسی و اجتماعی آن حجت الاسلام و المسلمین سید جلال میر آقایی* چکیده نویسنده در این مقاله پس از بیان مفهوم بیداری اسلامی و برشمردن برخی از مظاهر فکری،فرهنگی،سیاسی و اجتماعی آن،بیداری اسلامی را جنبشی اصلاحی دانسته و افزوده است که این جنبش با شناخت واقعیتهای موجود در جامعهء اسلامی از حدود دو قرن پیش آغاز شده و هم اکنون خود به عنوان یک واقعیت در عرصهء سیاسی و اجتماعی جهان اسلام و دنیای بشریت نقش آفرینی میکند.
سرانجام امروز پس از گذشت بیش از یکصد سال که از درگذشت سلسله جنبان آن، مرحوم سید جمال الدین اسد آبادی مشهور به(افغانی)میگذرد،به مرحلهای پیشرفته از تکامل دست یافته به گونهای که علاوه بر تأسیس حکومتی مقتدر در جمهوری اسلامی ایران که ثمره بزرگ آن است،سایر نظامهای سیاسی جهان اسلام را نیز تحت تأثیر قرار داده است در سایر کشورها هم آثار خود را در زندگی مسلمانها و نوع رابطه آنها با حکومتهای موجود بر جای گذاشته است.
تعریف حرکت بیداری اسلامی بیداری اسلامی جنبشی است اصلاحی که با شناخت واقعیتهای موجود در جامعه اسلامی از دو قرن پیش آغاز شده و در صحنههای علمی و عملی روز به روز تکامل یافته و تا به امروز ادامه یافته و در حال حاضر به عنوان یک واقعیت در صحنه سیاسی و اجتماعی جهان اسلام و دنیای بشریت نقش آفرینی میکند.
تلاش علمای بسیاری از شیعه و سنی در عصر حاضر مصروف پرده برداری از این زوایای تاریک بوده که البته برای نسل جوان و تحصیل کرده نیز جاذبهای بسیار بیشتر از جنبههای فقهی(که در جای خود مهم و لازم است)داشته موجب روی آوردن آنان به مساجد و گوش فرا دادن به درسهای تفسیری مصلحان میشود."