خلاصه ماشینی:
"حال سؤال این است که آیا همهی این ارزشها صرفا اجتماعیاند و با تفاوت میان اجتماعات بشری متفاوتند؟یا خیر،اصول آنها فراتر از اجتماعی بودن،انسانیاند و در تمام اجتماعات انسانی ساری و جاریاند؟به بیان دیگر آیا هر جامعه برای خود یک سلسله ارزشهای پذیرفته شده و قابل قبولی دارد که در جامعه دیگر،غیر قابل قبول و ناپذیرفتنیاند؟یا نه،ارزشها دارای درجات و مراتب مختلف هستند که برخی از مراتب آنها کلی،عمومی و دائمی بوده و از ثبات،استحکام و عمومیت برخوردارند؟به عبارت دیگر،آیا ارزشهای نسبی،عصری و منطقهایاند؟یا خیر برخی از ارزشها همانند علمدوستی،عدالتخواهی،آزادیطلبی و حقیقتجویی،فراتر از محدوده اجتماعات و اماکن و زمان؛بشری،انسانی و طبعا کلی و عمومی میباشند؟ به نظر میآید که با توجه به دریافتهای تاریخی و مطالعهی جوامع مختلف انسانی، نظریه سوم صحیح میباشد.
پیامبر اکرم«ص»میفرمایند: «صنفان من امتی اذا صلحاء صلحت امتی و اذا فسدا فسدت امتی،قیل یا رسول الله و من هما؟قال الفقها و الامراه»93 با عنایت به نقش پرسشگری و پاسخگویی در ایجاد فضای مناسب تلاقی مردم و افکار عمومی تودهها با هیأت حاکمه از یک سو-گسترش و تعمیق نظارت عمومی-و از سوی دیگر زمینهپروری و زمینهسازی شایسته در راستای ایجاد فضای مباحثه و گفتگو با عناصر اندیشمند و کارشناس،میتوان اذعان داشت که«پاسخگویی»در مقام یک تکلیف سیاسی و مدنی،از پشتوانهی عقلی برخوردار و به تبع آن با اتکاء به خرد شرعی در حوزهی دریافتهای حاصل از منابع دینی،از وظایف شرعی است که در فرمایشات گرانبهای مقام معظم رهبری به شکلی بارز و برجسته مورد توجه قرار میگیرد."