چکیده:
مقام ابراهیم در آیه شریفه «اتّخذوا من مقام ابراهیم مصلّی» از موضوعات بحث برانگیز میان مفسران فریقین است. تفسیر این آیه نقش عملی و فقهی به عنوان مصلای نماز طواف و محدوده طواف در حج و عمره دارد. در تفسیر مقام ابراهیم و تعیین جایگاه آن بیش از شش دیدگاه تفسیری ارائه شده است که رای مورد نظر، مقام سنگی و حجری است. در نتیجه جایگاه مقام ابراهیم جزیی از بیت و حرم است. این دیدگاه با قواعد ادبی، ضوابط تفسیری و موازین فقهی هماهنگ است و روش تفسیر قرآن به قرآن، تبیین مجمل قرآن و ارجاع متشابه به محکم نیز موید آن است. قرآن با تعبیر «اتّخذوا» که فعل امر و خطاب به امت اسلام است این معنا را القاء میکند که در شریعت محمدیه، محل این سنگ باید به عنوان مصلای نماز طواف واجب قرار گیرد. هر چند بر اساس گزارشهای تاریخی و روایی جای اصلی مقام، از مکان عصر نبوی تغییر کرده است، اما با تقریر روایات اهلبیت^ بهویژه روایت رضوی× جایگاه فعلی تایید شده است و نمازگزار در نماز طواف باید بهگونهای بایستد که مقام بین او و کعبه قرار گیرد
خلاصه ماشینی:
بنابراین مسئله اصلی این پژوهش آن است که جایگاه مقام ابراهیم از منظر قرآن در کجا قرار دارد؟ روایات فقهی و گزارشهای تاریخی دراینباره چه میگوید؟ آیات بیانگر مقام ابراهیم هرچند آیه شریفه «و إذ جعلنا البیت مثابة للناس و أمنا و اتخذوا من مقام إبراهیم مصلی و عهدنا إلیٰ إبراهیم و إسماعیل أن طهرا بیتی للطائفین و العاکفین و الرکع السجود»، (بقره / 125) مشتمل بر مقام ابراهیم و بیانگر اجمالی مصلای نماز طواف در حج و عمره و یا مطلق نماز است، اما در آیه دیگری چنین آمده است که: «إن اول بیت وضع للناس للذی ببکة مبارکا و هدی للعالمین * فیه آیات بینات مقام إبراهیم و من دخله کان آمنا و لله علی الناس حج البیت من استطاع إلیه سبیلا و من کفر فإن الله غنی عن العالمین.
دوم اجمال آیه نخست و تبیین آن در آیه دوم؛ بدین معنا که براساس تفسیر قرآن به قرآن و تبیین مجمل قرآن و ارجاع متشابه به محکم قرآن باید پذیرفت که مراد از مقام محل سنگ مخصوص است؛ زیرا اگرچه در این آیه نخست فرمود مقام ابراهیم را مصلای خود قرار دهید و این مفهوم با نوعی اجمال روبرو است که معلوم نیست چیست و کجا است؟ بلکه به دلیل تردید در مصداق آن متشابه باشد، با مراجعه به آیه دیگر این ابهام برطرف و متشابه در پرتو محکم معنا مییابد؛ چراکه جای دیگر با آدرسدهی دقیق این مقام را مشخص کرد و فرمود: «إن اول بیت وضع للناس للذی ببکة مبارکا و هدی للعالمین * فیه آیات بینات مقام إبراهیم و من دخله کان آمنا و لله علی الناس حج البیت من استطاع إلیه سبیلا.