خلاصه ماشینی:
"1 از میان سفرنامههای مهم و ارزشمند سده ششم هجری نیز به چند مورد میتوان اشاره کرد: سفرنامه رابی بنیامین تودلایی ( Tudelay of Benjamin ) ، سیاح یهودی اهل اندلس که بین سالهای 561 تا 569 به سفر در قلمرو اسلامی،از جمله ایران پرداخت و گزارشهایی مختصر،اما بسیار دقیق از آن مناطق ارائه نمود.
4 از جمله دیگر سفرنامههای مهم سده ششم هجری، سفرنامه ابو حامد محمد غرناطی تحت عنوان تحفة الالباب و نخبة الاعجاب معروف به رحله غرناطی است که در این نوشتار به بررسی آن خواهم پرداخت.
هنگامی که او در شهر سجسین یا سقسین در شمال غربی دریای خزر حضور داشت،سه مرتبه از طریق سرزمین خزرها و ترکها(غزها)به خوارزم رفت و به خدمت خوارزم شاه رسید با وجود اشاره به مطالب فوق در سفرنامه غرناطی،حجم زیادی از سفرنامه ناچیز ابو حامد دارد.
(ص 79) این امر نشان میدهد که مسیر تجاری خوارزم به منطقه یکی از مهمترین گزارشهای ابو حامد غرناطی،در لابهلای ذگر عجایب سرزمینها،گزارشهای او دربارهء فعالیتهای اقتصادی بلغارها و مردم باشگرد(مجارها)و ارتباط تجاری ایران با آن نواحی است.
از این حیث،آن بخش از سفرنامه ابو حامد غرناطی که حاوی اطلاعات ارزشمندی دربارهء مناسبات تجاری بازرگانان ایرانی با بخشهایی از اروپاست،را میتوان مکمل سفرنامه ابن فضلان در سده چهارم هجری دانست بلغار(ساحل ولگا)در سده ششم نیز پابرجا بوده است،هر چند به هیچوجه رفتوآمد در این مسیر در سده ششم قابل مقایسه با سده چهارم،یعنی زمان سیاحت ابن فضلان در این منطقه نیست."