خلاصه ماشینی:
"کرزن ( Curzon ) در بررسی منابع موجود از سفرنامههای اروپاییان به عنوان منبعی برای مطالعه تاریخ ایران مینویسد:از میان اولین سیاحان،جان استریوس هلندی وسیعترین سفرها را به این سرزمینهای افسانهای داشته است،ولی هیچگونه بحث یا استدلالی دربارهء این نظر خود ارائه نمیدهد.
به هر جهت این میتواند تا حدی توضیح آن باشد که چرا استریوس اغلب داستان خود را میگوید،به عنوان مثال آنچه را که به چشم دیده بیان میکند تا آنچه را که شنیده است.
حاکم شماخی دخالت میکند دلیل گابریل بر بیارزش بودن سفرنامه استریوس،تصاویر افسانهای و نقشهای با جزئیات بیهوده از دریای مازندران است خواننده میتواند در مورد قصر سلطنتی،میدان شاه با مساجد زیبای آن،بازار قیصریه و نیز باغهای شهر اصفهان مطالبی در کتاب استریوس پیدا کند و واسطه آزادی آنها میگردد.
(ص 288) اولئاریوس از پنج خیابان اصلی یاد میکند،ولی با این که در ممکن است موقعیت اجتماعی پایین استریوس دسترسی وی را به منابع اطلاعاتی محدود کرده باشد نقشه اردبیل خیابانهای فرعی را نیز ترسیم کرده،به آنها اشارهای نمیکند(ص 463).
این مطلب در خلاصه السیر تأیید شده،با این حال در آن گفته استریوس در معیت حاجی بایرامعلی،سفرهای متعددی به نواحی دریای مازندران داشته و از درآمد سرشار شاه که حاصل از عوارض شیلات بوده سخن گفته است میشود این مردم بودند که باید مخارج آن طرح را میپرداختند و نه شاه؛که به نظر درستتر میآید.
درست است که بیشتر اطلاعاتی که استریوس به ما استریوس از قول دیگر سیاحان ادعا میکند در نواحی خزر سالیانه پنجاه هزار عدل ابریشم تولید میگردد میدهد،اهمیت کمی دارد؛با این حال به نظر من مطالب او در مورد مراسم عاشورا در شماخی،توصیف او از اردبیل و مقابر و موقوفات آنجا،بسیار جالب است و ارزش تاریخی دارد."