چکیده:
دریاچه ارومیه یکی از مهم ترین تالاب های ایران است که در لیسـت تالاب های با اهمیت بین المللی کنوانسیون رامسـر ثبـت شـده اسـت . بـه موجب این کنوانسیون ، ایران به استفاده معقول از دریاچـه ارومیـه متعهـد شده است . استفاده معقول از این دریاچه متضـمن اتخـاذ رویکـرد جـامع مدیریتی در بهره برداری از این تالاب ، ارزیابی زیست محیطی طـرح هـای اثرگذار بر آن ، تعیین حقابه تالاب و قانونگذاری در جهت حمایـت از آن است . با این وجود، چـالش هـای متعـددی همچـون خـاکریزی در بسـتر دریاچه و ساخت بزرگراه شهید کلانتری و تبدیل آن به دو قسمت مجـزا، احداث ده ها سد در حوزه آن و عدم رعایت حقابـه زیسـت محیطـی ایـن دریاچه ، در کنار افزایش دو درجه ای میانگین دما و خشکسالی های پی در- پی در این حوزه ، موجب تغییر شرایط بوم شناختی دریاچه از جمله خشک شدن ١٨/٤ درصد از مساحت دریاچه و ایجاد ١٨٠٠ کیلومتر مربع نمکزار شده است . در نتیجه با اجرای ایـن طرحهـای توسـعه ای بـدون ارزیـابی زیست محیطی و نادیده گرفتن قوانین مرتبط با حفاظت از دریاچه ، عـلاوه بر تغییر در شرایط بوم شناسی دریاچه ، تعهد استفاده معقول از آن نیز نقض شده است . از این رو، تعیین حقابـه زیسـت محیطـی دریاچـه و تـدوین و اجرای برنامه مدیریت جامع این دریاچـه مـی توانـد موجـب احیـاء آن و ضامن تحقق استفاده معقول باشد.
خلاصه ماشینی:
بر این اساس ، برنامه مدیریت جامع دریاچه ارومیـه در سـال ١٣٨٧، بـا هدف «برقراری یک نظام مدیریت زیست بومی برای دریاچه ارومیه و تالاب های اقماری آن مبتنی بر اصول مدیریت یکپارچه منابع آب و خاک در سطح حوزه آبریـز و توسـعه پایدار و مشارکت موثر کلیه ذینفعان ، از جمله جوامع محلی در امور مـدیریت دریاچـه » توسط سازمان حفاظت محیط زیست ٢٢در قالب طرح بین المللی حفاظت از تـالاب هـای ایران ٢٣ با همکاری نهادهای ذیربط ٢٤و با استفاده از تجربیات موفق بین المللی در راستای تحقق ماده ٦٧ قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی کشور٢٥ تدوین گردیده است .
موافقتنامه های متعددی بین سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نیـرو در رابطـه بـا مساله آب ها منعقد شده که یکی از آن ها بـه موضـوع تخصـیص و مـدیریت آب بـرای حفظ شرایط بوم شناختی تالابها اختصاص دارد که بر اساس اصول راهنمای کنوانسـیون رامسر تنظیم گردیده است » واقعیت آنست که موضوع حقابه زیست محیطـی تالابهـا و بویژه دریاچه ارومیه هیچگاه به صورت دقیق اجرایی نشده است .
به نظر می رسد پس از آشـکار شـدن مشـکلات زیسـت محیطـی دریاچـه ارومیـه مسئولان به اهمیت حفظ محیط زیست بیشتر واقف شده اند، چنان که در بخش اولویت - های ایران ، در گزارش آمده است که : «اجرای برنامه تالابهای ملی ، گسـترش نظـارت و اجرای ارزیابی های زیست محیطی و توسعه همکاری با دانشـگاه هـا و مراکـز علمـی و تحقیقاتی » از جمله اولویت های کشور به شـمار مـی رود(گـزارش ایـران بـه کنفـرانس یازدهم اعضای کنوانسیون رامسر،٢٠١٢: ٢-١٥).