چکیده:
با فروپاشی شوروی و پدیدآمدن نظم بین الملل جدید، ماهیت قدرت از نظامی محض به نظامی، سیاسی و اقتصادی تغییر کرد و دراین دوره گفتمان ژئو اکونومیک در کنار ژئوپلیتیک مطرح شد. به عبارت دیگر پس از این کشورهای مختلف برای بیشینه سازی قدرت خود در نظام بین الملل به توسعه اقتصادی و کسب منافع اقتصادی بیشتر روی آوردند. در این راستا نقش انرژی به عنوان مهم ترین عنصر در توسعه بیش از پیش اهمیت یافت و مناطق نفت خیز جهان در کانون توجه قدرتهای بزرگ قرار گرفت. این مقاله درصدد نشان دادن این مهم است که دریای خزر در میان این مناطق دارای ویژگیهای خاص و ممتازی است که آن را به عنوان موازنهگر ژئواکونومی جهان مطرح میکند. داشتن یکی از ذخایر مهم انرژی جهان و قرارگرفتن در دالان ارتباطی شرق و غرب در کنار آسیب پذیری شدید امنیتی خلیج فارس و شمال آفریقا، به دریای خزر این فرصت را داده که خود را به عنوان موازنه گر ژئواکومیک جهان مطرح کند. دراین مقاله با مطالعه موردی امنیت انرژی چین و ایالات متحده آمریکا و جایگاه خزر در تأمین امنیت انرژی این دو و اهمیت سرزمینی منطقه خزر برای این دوکشور این مهم نشان داده می شود.
After the collapse of the Soviet Union and the formation of a new world order، the nature of power changed from exclusively military to a combination of military، economic and political one; and consequently the new discourse of geo-economics emerged alongside the geo-politics. Since then، most countries have tried to maximize their relative power positions in the international system by emphasizing economic development and pursuit of national economic interest. In this regard، the role of energy as a determining factor in development became more significant than ever; and the Great Powers became more attracted to the energy rich-regions. The author tries to demonstrate the special and unique position of Caspian Sea basin as a geo-economic balancer in the world. Due to its vast gas and oils reserves، its location in the East-West corridor، and considering the security vulnerability of the Persian Gulf، the Caspian Sea plays a geo-economic balancer role in the world. In a case study of energy security of the U.S. and China، special attention is paid to the role of Caspian Sea region for Russia، China and the United States.
خلاصه ماشینی:
"به دلیل مبهم بودن وضع امنیتی درخلیج فارس که مهم ترین تأمین کننده انرژی است کشورهای مصرف کننده مانند چین ،ایالات متحده امریکا با طرح مفهوم تازه ای از امنیت انرژی-دسترسی مطئمن وامکان مقابله با نوسان ها ی عرضه- درپی بهره برداری از منابع دیگر نقاط، ازجمله منابع حوزه دریای خزر هستند.
هدف اصلی چین از سرمایه گذاری در بخش نفت و گاز این منطقه افزایش حضور در آسیای مرکزی واستفاده از آن برای پیشبرد امنیت ملی براساس ملاحظات منطقه ای و رقابت جهانی چین با سایر قدرت های بزرگ است(کولایی و تیشه یار،1389:ص.
به اعتقاد یک محقق روسی، آمریکا به دلیل اهمیت منابع انرژی دریای خزر در ایجاد توازن در بازار جهانی ، این کشور تلاش کرده تا با حضور در این منطقه و ارتباط با منابع نفت و گاز دریای خزر، امنیت انرژی خویش را تأمین کند (мурабян:2003,p.
با علاقه به استخراج منابع نفت و گاز و رشد سریع حضور شرکت های نفتی و سرمایه گذاری در دریای خزر و درک این مهم که بی ثباتی وجنگ در قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی میتواند دارای بازتاب های ژئوپلیتیک در مقیاس وسیع تر باشد، منافع غرب دراین منطقه بطور اساسی افزایش یافت و اکنون ایالات متحده به یکی از شرکای اصلی تجاری چندین کشور این منطقه تبدیل شده است.
ایالات متحده آمریکا نیز به عنوان بزرگترین مصرفکننده انرژی جهان، درصدد است که با حضور در خزر علاوه بر کاهش پیامدها وخطرهای ناشی از بی ثباتی عرضه نفت خاورمیانه، ساختار مورد انتظار قدرت جهانی خویش را با کنترل روسیه و ایران و تسلط بر ذخائر انرژی این منطقه برآورده سازد."