چکیده:
چگونگی پیدایش و سیر تحول و شکوفایی نهادهای فرهنگی و دانشگاهی در غرب موضوع پیچیده و دشواری است که بهسختی تن به پژوهش میدهد. در این مقاله نخست، با استناد به منابع معتبر، آرای چند مورخ برجستة تاریخ علم و قرون وسطیشناس صاحبنظر دربارة نحوة پیدایش و تأسیس نهادها و مراکز دانشگاهی بررسی میشود و تاریخ نسبتا دقیقی در خصوص شکلگیری آنها بهدست میآید و سپس اجمالا به رابطۀ استادان با دانشجویان و برنامه و مواد درسی و آموزشی آنها اشاره میشود. در همین زمینه به بررسی کشمکشها و جدالهای فکری و دینی در محیطهای دانشگاهی پرداخته و از سوی دیگر به مواضع و رفتار ارباب کلیسا در این مورد اشاره میشود. سرانجام به آمیزۀ عقلانی و علمی حاصل از این مناقشهها، که در اواخر قرون وسطی دستمایة پیشرفت تمدن اروپایی و سپس انقلاب علمی شد، اشاره میشود.
خلاصه ماشینی:
به هر حال ، به رغم بنیان گذاری این گونـه نهادهـا بـه دسـت حکـام ، اندیشـمندان ، و اربابان کلیسا تعیین تاریخ دقیقی برای پیدایش و ظهور آن ها در غرب امکان پذیر نیست ؛ اما به نظر می رسد از قرن یازدهم میلادی از یک سو، بـا گسـترش وسـیع فرصـت هـای آموزشی و تحقیقی از سطوح ابتدایی در میان خانواده های علاقه مند و جاه طلب مسیحی و از سوی دیگر، با افزایش تقاضـا بـرای تحصـیلات عـالی و جـذب دانـش در جهـان مسیحیت لاتینی بخش های عظیمی از دستاوردهای فلسفی و علمـی یونـانی و اسـلامی مانند سیلی به سوی غرب سرازیر شد.
به هر حال ، علاقة شدید به علم آموزی و توسـعة حیات فکری و مطالعـاتی و همچنـین ، ضـرورت جمـع آوری و سـازمان دهـی انبـوه آثـار ترجمه شده از عربی و یونانی به زبان لاتینـی و غیـره ، کـه در کتـاب خانـه هـا و تعـدادی از نهادهای فرهنگی و برخی از مساجد در غرب جهان اسلام و در سـازمان هـا و مراکـز غیـر دینی یافت می شد، از جمله عواملی بود که اسباب شکل گیری و ظهور نهادهای فرهنگـی و دانشگاهی را فراهم کرد.
ژاک لوگوف ، قرون وسطی شناس برجسته ، در بخشی از دو کتاب روشن فکران قرون وسطی و اروپا مولود قرون وسطی، که به بررسی شکوفایی مدارس و دانشگاه ها می پردازد، در خصوص چگونگی شکل گیری دانشگاه ها در غرب این چنین اظهار نظر می کند: اگرچه مدارس ابتدایی و دبیرستانی سنگ بنا و اساس کار تدریس و تحصیل محسوب می شدند دست مایة تأسیس مدارس عالی را، که نام «دانشگاه » به خود گرفتند، فراهم کردند.