چکیده:
در پی اشغال عراق توسط نیروهای خارجی در سال 2003 میلادی، زندان ابوغریب در نزدیکی بغداد به محلی برای نگه داری مخالفان و معترضان به اشغال تبدیل شد. در جریان نگه داری زندانیان در این زندان، بدرفتارهای بسیاری از سوی نظامیان آمریکایی که اداره ی زندان را برعهده داشتند، علیه آنان صورت گرفت؛ برخی از این اقدامات، مصداق شکنجه و جنایت جنگی است. برای محاکمه و مجازات متهمان این جنایات در پیشگاه عدالت کیفری، سازوکارهای قضایی متعددی در سطح ملی و بین المللی وجود دارد که از آن جمله می توان به نقش دیوان کیفری بین المللی اشاره کرد. در این نوشتار با بررسی صلاحیت، موانع و محدودیت های فراروی هر یک از مراجع مذکور، نشان داده شده که محاکم ملی در برافراشتن پرچم مبارزه با بی کیفری، از جایگاه والا و درخور توجهی برخوردارند؛ در نهایت به این نتیجه رسیده ایم که دادگاه های عراق به عنوان دادگاه صالح محل وقوع جرم؛ و دادگاه های کشورهای ثالث از منظر صلاحیت جهانی، موقعیت مناسب تری برای محاکمه و مجازات متهمان این وقایع اسف بار دارند
خلاصه ماشینی:
هرش در ادامه گفته اســت ، دونالد رامسفلد، وزیر دفاع سابق آمریکا، در جلسه ی پاسخ گویی به جنایات ابوغریب گفت : عکس ها و فیلم های هولناکی در خصوص شکنجه و رفتار دولت آمریکا در واکنـــش ابـتدایی خود این صـــحنه ها را مصداق شکنجه ندانسته و اعلام نمود که با نقـــض حقوق اسیران جـــنگی ارتبـــاط نمـی یابد؛١ در حالی کــه ارتکاب این اعمال در بســیاری از منابع حقوق بشردوســتانه ی بین المللی ، به خصوص کنوانســیون های چهارگانــه ی ١٩٤٩ ژنو که دولت آمریــکا نیز به آن ها ملحق شــده ، ممنوع بوده و به عنوان جنایت جنگی قابل مجازات شناخته شده است (شــفیعی نیا، ١٣٨٨: ١٣١-١٢٦؛ اردبیلی ، ١٢٧٠: ٢١٦-١٧٩).
بی تردید، قدرت اشغال گر ملزم به رعایت حقوق بشر از جمله حق بر محاکمه ی عادلانه در قبال رفتار با ساکنان سرزمین اشغالی است (٦٧٦ :٢٠٠٥ ,liSasso)؛ ضمن آن که ، ماده ی ٦٤ کنوانســیون چهارم ژنو نیز مقرر داشــته اســت که دادگاه ها باید به کار و اعمال صلاحیت خود بر جرایم بر طبق قانون جزای ملی ادامه دهند و در صورتی که دستگاه قضایی دایر نبوده و یا نســبت به انجام وظایف قادر نباشد، قدرت اشغال گر می بایست محاکم دادگستری عمومی که قوانین کشور اشغالی را مستند قرار می دهند را تشکیل دهــد.
بدیــن ترتیب ، امکان تعقیب کیفری نظامیان آمریکایی مســتقر در عراق که مرتکــب اعمال جنایتکارانه ی جنگــی در زندان ابوغریب شــده اند، در آمریکا وجود دارد؛ بر همین اســاس نیز پنجــاه و یک نفر از نمایندگان کنگره ی این کشــور طی بیانیــه ای اعلام کردند که این قانون باید در رابطه بــا بدرفتاری های صورت گرفته با اســیران جنگی زندان ابوغریب اجرا گــردد (٥١ :٢٠٠٥ ,House Members)؛ اگر چه در آمریکا برخی رســیدگی های قضایی در این خصوص آغاز شده است ، اما به جز 1.