چکیده:
کفائت در نکاح، مماثلت، همشأنی و همتایی زوجین در برخی امور است. در مورد مصادیق و معیارهای کفائت در نکاح، میان فقهای امامیه و نیز اهل سنت اختلاف نظر وجود دارد. مشهور فقهای امامیه، ملاک کفائت و همشأنی زن و مرد را اسلام و ایمان به معنای اعتقاد به امامت ائمه دوازدهگانه علیهمالسلام میدانند؛ چنانکه از دیدگاه گروهی دیگر، تنها اسلام به معنای عام آن، شرط کفائت است. برخی هم آن را عبارت از اسلام، ایمان و توان پرداخت نفقه دانستهاند. اما اکثر فقهای عامه، علاوه بر تساوی زوجین در اسلام، نسب، حریت و حرفه، تساوی زن و مرد از حیث سلامت و عیوب مجوز فسخ نکاح را از معیارهای کفائت تلقی کرده اند. مقاله حاضر در صدد پاسخگویی به این سؤال است که حقیقتا چه اموری میتوانند مصادیق کفائت در نکاح در دین مقدس اسلام باشند؟ با بیان دیدگاهها و ادله فقهای امامیه و اهل سنت و نقد آنها این نتیجه بدست میآید که غیر از «اسلام» به معنای عام آن، هیچ معیار دیگری در کفائت شرط نیست. اموری مثل نسب، حریت و شغل، از دیدگاه مذاهب چهارگانه شرط لزومند نه شرط صحت نکاح، و از دیدگاه فقهای امامیه، نه شرط لزومند و نه شرط صحت.
خلاصه ماشینی:
مقاله حاضر در صدد پاسخگویی به این سؤال است که حقیقتاً چه اموری میتوانند مصادیق کفائت در نکاح در دین مقدس اسلام باشند؟ با بیان دیدگاهها و ادله فقهای امامیه و اهل سنت و نقد آنها اين نتيجه بدست ميآيد که غیر از «اسلام» به معنای عام آن، هیچ معیار دیگری در کفائت شرط نیست.
به نظر میرسد، اگر کفائت را عبارت از اسلام به معنای اعم بدانیم، با توجه به اجماعی بودن حکم به عدم جواز ازدواج مسلمان با کافر و حکم به بطلان ازدواج مرد و زن مسلمان در صورت مرتد شدن یکی از آن دو یا هر دو با هم پیش از مقاربت (نجفی، 1404هـ، ج30، ص47)، باید آن را شرط صحت بدانیم؛ اما اگر مواردی مثل توانایی پرداخت نفقه، سلامت از عیوب، نسب و ...
معیارهای کفائت از دیدگاه امامیه از آن جا که هدف اصلی ما از بحث کفائت در این مقاله، بیان این امر است که برای انتخاب همسر چه ملاک و معیاری را باید مورد توجه قرار داد که اگر رعایت نگردد، نکاح باطل خواهد شد، ذیلاً به معیارهایی که در این خصوص مطرح شده است، میپردازیم: 1ـ اسلام مسلمان بودن زوجین (در مقابل کافر غیر کتابی) یا کفائت در اسلام، به اجماع فقهای امامیه و اهل سنت، شرط صحت نکاح است (نجفی، 1404هـ، ج30، ص92؛ جزیری، 1409هـ، ج4، ص175).