چکیده:
نیاز به انرژی هسته ای واقعیتی انکارناپذیر است. در عین حال، وقوع حوادث اتمی وخسارات ناشی از آن امری غیرقابل اجتناب است که این مساله دولتها را در مسیر وضع مقررات خاصی سوق داده است. نتیجه این امر شکل گیری قوانین خاص و تدوین کنوانسیونهای بین المللی مسئولیت هستهای است. یکی از مسایل پیچیده در این میان تعیین مسئول جبران خسارت است. بدین ترتیب قوانین و کنوانسیونهای مذکور از یک سو با طرح اصل کانالیزه کردن مسئولیت بهره بردار، وی را به عنوان مسئول جبران خسارات اتمی معرفی مینمایند و از سوی دیگر با اعمال اصل مداخلهی دولت نسبت به تدارک زیانهای مازاد بر مسئولیت بهره بردار، از تضییع حقوق قربانیان جلوگیری میکنند. در حقوق ایران شناسایی مسئول جبران خسارات اتمی جز با توسل به قانون مسئولیت مدنی میسور نیست. لیکن به لحاظ نواقص قواعد مزبور، قانونگذار میبایست در راستای تدوین قوانین خاص مسئولیت مدنی هستهای گام بردارد که در این مقاله مورد بحث قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
کنوانسیونهای بین المللی مسئولیت مدنی هسته ای از اصول و مقررات خاصـی در بـاب مسئولیت مدنی بهره بردار تأسیسات اتمی ، میزان مسـئولیت و نقـش دولـت در جبـران خسارت های هسته ای ، برخوردارند به نحوی که هم نسبت به بهـره بـردار خصوصـی و هم نسبت به دولت (در فرضی که دولت تصدی تاسیسات اتمی را بر عهده دارد) قابـل اعمال بوده و با اصل "کانالیزه کردن مسئولیت به سـوی بهـره بـردار"٦ وی را مسـئول می شمارند(ژوردن و وینی ٦٢٦:١٩٩٨،٧ )که این اصـل را در حقـوق داخلـی فرانسـه نیـز می توان دید(ویل و تره ٦٤٨:١٩٧٥،٨ ).
لذا با عنایت بـه سـکوت مقـنن در خصـوص مسئولیت بهره بردار در قبال اعمال کارکنان تاسیسات اتمی و نظر به ایـن کـه در حـال حاضر در ایران فعالیت های صلح آمیز هسته ای در اختیار دولـت بـوده ، مـی بایسـت بـا توسل به قواعد عام مسئولیت کارفرما نسبت به اعمال کارگران یـا مسـئولیت دولـت در قبال افعال کارمندان مسئول جبران خسارات ناشی از حادثه اتمی را شناسایی نمـود کـه در عمل سبب بروز اشکالاتی خواهد شد، که در مطالب بعد ابتدا راه کارهای موجود در کنوانسیونهای بین المللی و سپس حقوق ایران مورد مطالعه قرار خواهد گرفت .
C Article IV(3):" The operator shall not be liable for damage caused by a nuclear incident directly due to an act of armed conflict, hostilities, civil war, insurrection or, except in so far as the legislation of the Contracting Party in whose territory his nuclear installation is situated may provide to the contrary, a grave natural disaster of an exceptional character.