خلاصه ماشینی:
عنصر توصیف کنندهی معماری اصفهان دوره صفویه نقش جهان،همان میدان بزرگی است که شاه عباس هسته تختگاه تازه خود را گرد آن بنا کرد.
میدان نقش جهان چون صحن مسجد یا میدان مرکزی محلات مجاور،نقطه کانونی فعالیتها و نهادهای شهر بود در آن فضای وسیع محصور،تعامل میان بنا و نهاد،جامعه و معماری به شکلی روزانه صورت میگرفت.
میدان نقش جهان فضا و زمان را در پایتخت جدید شاه عباس یکپارچه میساخت و نمایشگاه نقشهای دوگانه امپراتور بهعنوان آفریننده اصلی فضای شهری و نیز مدیر اصلی فعالیتهای توصیفکننده زمان شهری بود.
بدین لحاظ وقتی شاه عباس در سال 999/1590 پایتخت خود را از قزوین به اصفهان منتقل کرد خانواده خویش را در قصر شاه اسماعیل در میدان هارون ولایت یعنی هسته شهر قدیم مستقر ساخت و شروع به نوسازی میدان نقش جهان و بناهای پیرامون آن کرد.
هر فصل براساس یک خط سیر زمانی تنظیم شده و کتاب بهطور کلی از طریق شرحی که ساخت میدان نقش جهان به دست شاه عباس را به ساخت مدرسه سلطانی شاه سلطان حسین ارتباط میدهد (به تصویر صفحه مراجعه شود) انسجام یافته است.
اگر میدان نقش جهان در اوائل قرن هفدهم نقطه اوج معماری سیاسی صفوی و بازارها و کاروانسراهای ساختهشده در میانه قرن هفدهم نمایانگر دوره معماری اقتصادی بود،در آن صورت مدرسه سلطانی که شاه سلطان حسین در فاصله 7-1704/18-1116 بنا کرد برترین نقطه تکامل معماری دینی در اصفهان صفوی است.
باتوجه به اینکه شاه عباس دو مسجد،مسجد شاه و مسجد شیخ لطف الله را کنار میدان نقش جهان ساخته بود ممکن است این سخن گزاف به نظر برسد.