چکیده:
هدف این پژوهش بررسی میزان رعایت اصول اخلاقی در رساله های دکتری گروه علوم انسانی در دانشگاه فردوسی مشهد است. روش پژوهش تحلیل محتوا است. کلیه رساله های دکتری دفاع شده گروه علوم انسانی طی 5 سال (1386 تا 1390) با استفاده از سیاهه محقق ساخته مورد بررسی قرار گرفت. در این سیاهه مولفه هایی نظیر رعایت حقوق آزمودنی ها در پژوهش، رعایت اصول اخلاقی در استناددهی و ارجاع، رعایت اصول اخلاقی در تدوین گزارش پژوهش و داشتن تعهدنامه اخلاقی در نظر گرفته شده است. یافته های پژوهش نشان داد که در بخش معتنابهی از رساله های دکتری برخی از معیار های اخلاق پژوهش مورد توجه قرار گرفته و بقیه موازین اخلاق پژوهش مورد غفلت واقع شده یا با دقت گزارش نشده است. به عنوان نمونه یافته ها نشان داد که در اغلب رساله ها موضوع گمنامی آزمودنی ها، رعایت رازداری، مشخص بودن روش گردآوری داده ها، گزارش اعتبار ابزار پژوهش، مشخص بودن روش تحلیل داده ها، همسو بودن روش تحلیل داده ها با روش اجرای پژوهش و داشتن تعهدنامه اخلاقی مورد توجه قرار گرفته است (حدود %75 رساله ها). همچنین در %50 رساله ها استاندارد های استناد به منابع مورد استفاده رعایت شده است. در تعداد بسیار ناچیزی (حدود %5 رساله ها) از رساله ها بحث اخذ رضایت آگاهانه، آگاه کردن آزمودنی ها از هدف ها و ماهیت مطالعه، معرفی خود به عنوان پژوهشگر به آزمودنی ها، سلامت و آسایش آزمودنی ها، چاره اندیشی برای عوارض مربوط به مطالعه، شیوه تدارک فضای عاری از استرس مورد توجه قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
از اين رو، پژوهش حاضر با هدف ارزيابي ميزان رعايت اصول اخلاقي در رســاله هاي دکتري گروه علوم انساني دانشگاه فردوسي مشهد در پي پاســخ به اين ســؤال اســت که تا چه اندازه اصول اخلاق پژوهش در رساله هاي دانشــجويان مقطع دکتري گروه مورد مطالعه که طي ســال هاي ١٣٨٦ تا ١٣٩٠ انجام شــده ، رعايت شده اســت ؟ دليل انتخاب رســاله هاي دکتري اين است که دانشجويان دکتــري با انجام پايان نامه در مقطع کارشناسي ارشــد و انجام چندين پژوهش ديگر تا زمان دفاع از رساله ، انتظار مي رود اين دانشجويان با اصول اخلاقي پژوهش آشنايي نسبي داشته و انتظار مي رود اين اصول را به کار گيرند، همچنين از آنجا که دانشگاه فردوسي مشــهد، يکي از ده دانشــگاه برتر کشور و شاخص در حوزه مطالعات علوم انساني است ، بنابراين رســاله هاي دکتري گروه علوم انساني در اين دانشگاه مورد بررسي قرار گرفت .
به منظور بررسي ميزان رعايت اصول اخلاقي در رســاله هاي دکتري دانشــگاه فردوسي مشهد بر طبق منشور و موازين اخلاق پژوهش که توســط وزارت علوم و تحقيقات و فناوري در سال ١٣٩٠ تدوين شده است ، سياهه اي تهيه شد که مؤلفه هاي اصلي آن شامل رعايت حقوق آزمودني هاي انساني ، اصول اخلاقي در ارجاع و استناددهي مناسب ، اصول اخلاقي در انتشار و گزارش پژوهش و داشتن تعهدنامه اخلاقي است .
بحث و نتيجه هدف از انجام اين پژوهش ، بررســي ميزان رعايت اصول اخلاقي پژوهش در رســاله هاي دکتري گروه علوم انساني دانشگاه فردوسي مشهد بود.