چکیده:
با توجه به رشد جمعیت و نیاز روزافزون به مواد غذایی و نیز خشکسالیهای متوالی و کمآبی در ایران شناسایی ظرفیتها و پتانسیل تولید محصولات کشاورزی از اهمیت بسزایی برخوردار است. برای این منظور میبایست با استفاده از روشهای مختلف مزیت محصولات را تشخیص و زمینه را برای افزایش تولید با کیفیت و قابل رقابت با محصولات جهانی فراهم نمود. برای شناسایی مزیت نسبی روشها و مدلهای مختلفی پیشنهاد شده است که هر یک دارای مزایا و نواقصی است. در این مطالعه، برای محاسبه مزیت نسبی از روش شاخص بالاسا و شاخص مزیت جمعی استفاده شده است و مزیت نسبی برای 29 محصول زراعی و 26 محصول باغی در تمام استانهای کشور محاسبه شده است. نتایج مطالعه نشان میدهد که استانهای کشور از شرایط متفاوتی برخوردارند .بهعنوان مثال، استانهای ایلام، فارس و گلستان با بیشترین تعداد محصول زراعی در11 محصول دارای مزیت جمعی است و در مقام اول قرار دارند و استان قزوین با 4 محصول در مقام آخر قرار میگیرد. از سوی دیگر، محصولات زراعی نظیر جو در 15 استان دارای مزیت نسبی میباشد، اما نیشکر تنها در استان خوزستان دارای مزیت است. از حیث محصولات باغی استان اصفهان در 26 محصول باغی دارای مزیت نسبی میباشد و برخی استانها مانند بوشهر در 7 محصول دارای مزیت میباشد. از حیث نوع محصولات باغی گردو در 18 استان دارای مزیت جمعی و پس از آن زردآلو در 17 استان و هلو و بادام در 15 استان قابلیت کشت دارند.
خلاصه ماشینی:
در ايـن مقالـه بـه ايـن نکتـه اشـاره مـي شـود کـه برخـي محصولات در توليد جهاني از اهميت بسزايي برخوردار نيست و در سبد مصرفي مـردم داراي جايگـاه ويـژه اي است ، بنابراين ٢٠ محصول عمده که بيشترين ميزان توليد را به خـود اختـصاص داده از طريـق سـازمان جهـاني خوار و بار (FAO) طبقه بندي شده است .
در مطالعه جعفرصميمي و همکاران (١٣٨٦) با استفاده از شاخص مزيت نسبي آشکار و قرينه از ارزش افزوده بخش کشاورزي در استان هاي کشور نشان مي دهد که ميان استان هاي کشور، استان هاي آذربايجان شرقي ، غربي ، اردبيل ، چهارمحال و بختياري ، خراسان ، زنجان ، سمنان ، سيستان وبلوچستان ، فارس ، قزوين ، کردستان ، کرمان ، کرمانشاه ، گلستان ، گيلان ، لرستان ، مازندران ، هرمزگان ، همدان و يزد از مزيت نسبي برخوردار است و ساير استان ها فاقد مزيت مي باشند.
در خصوص محصولات اين گروه سيب زميني در ١٠ استان داراي مزيت جمعي است و بيشترين ميزان مزيت جمعي مربوط به همدان (٢/١٥ ) و کمترين ميزان در استان کرمان (١/٠٩) است .
بين محصولات اين گروه نخود در ٦ استان داراي مزيت جمعي است که بيشترين ميزان مزيت مربوط به کرمانشاه (٢/٨٧) و کمترين ميزان در استان ايلام (١/٤٢) است .
- محصولات هسته دار: در اين گروه محصول شامل آلبالو، گيلاس ، گوجه ، آلو، هلو، شفتالو، زردآلو و شـليل وجـود دارد که در ٢٠ استان داراي مزيت جمعي است که بيشترين ميزان مربوط به استان قـم (٢/٥٢) و کمتـرين ميـزان مربـوط بـه اسـتان کهگيلويه و بوير احمد (١/٠٤) مي باشد.