چکیده:
بخش حملونقل یکی از عمدهترین مصرفکنندگان نفت در جهان است.حدود 50 درصد
تقاضای نفت جهان به این بخش اختصاص دارد.حدود52 درصد کل مصرف فرآوردههای نفتی در
ایران در سال 1384 به بخش حملونقل اختصاص داشته است.عوامل مهمی در تعیین میزان
تقاضای نفت در این بخش دخیل هستند.تعداد خودروها، کارایی خودروها، میزان
توسعهیافتگی بخش حملونقل عمومی، زیرساختهای بخش حملونقل، سطح درآمد سرانه، قیمت
سوخت، هزینه استفاده از وسیله حملونقل شخصی در مقایسه با حملونقل عمومی از جمله
این عوامل هستند.برای پیشبینی مصرف نفت در بخش حملونقل زمینی که بیش از 80 درصد
مصرف نفت بخش حملونقل را به خود اختصاص میدهد، روشهای متعددی ارایه شده است.در
این مقاله از روش غیرمستقیم استفاده شده بهطوری که با استفاده از مدل لاجستیک
تعداد خودروها در 1000 نفر جمعیت 2 برآورده گردیده و سپس برمبنای میزان مصرف سوخت
به ازاء هر خودرو، میزان مصرف سوخت برآورده شده است.تعداد خودروها در 1000 نفر
جمعیت در ایران در سال 1383 حدود 75 خودرو بوده که شامل سواری، آمبولانس، مینیبوس،
اتوبوس، وانت، و کامیونهای باری است.تعداد کل خودروها در این سال
حدود 5 میلیون خودرو است.تعداد خودروها در 1000 نفر جمعیت در مقابل درآمد سرانه
واقعی، رشد زیادی طی سالهای اخیر داشته که نشانگر فزاینده بودن مصرف در سالهای
آتی است.این در حالی است که تعداد خودروها در 1000 نفر جمعیت در ایران در شرایط
فعلی بسیار پایینتر از کشورهای DCEO و برخی کشورهای درحالتوسعه رو به ترقی
همچون کرهجنوبی است، گرچه از متوسط کشور چین، کشورهای آسیایجنوبی، خاورمیانه و
آفریقا و اخیرا اوپک بیشتر است.با استفاده از تخمین مدل لاجستیک برای دادههای
1384-1349 و فرض رشد اقتصادی 5/3 درصد در سال و رشد جمعیت 1/1 درصد در سال و بهبود
مصرف متوسط هر خودرو از 40 بشکه در سال 1384 به 30 بشکه در سال 1414، تعداد خودروها
در 1000 نفر به حدود 211 خواهد رسید.مصرف نفت با رشد 1/3 درصد در سال از رقم 234
میلیون بشکه(64/0میلیون بشکه در روز و یا 102 میلیون لیتر در روز)به 611 میلیون
بشکه(7/1 میلیون بشکه در روز و 266 میلیون لیتر در روز)خواهد رسید که برنامهریزی
بسیار جدی برای جلوگیری از بروز بحران و برقراری امنیت عرضه انرژی در این بخش و
کاهش بار مالی زیاد آن بر دوش دولت را طلب مینماید.
خلاصه ماشینی:
"گرچه نمودار نشاندهنده افزایش خودروها در مسیر افزایش درآمد سرانه است اما اینکه این مسیر تا رسیدن به سطح اشباع(که خود نامعلوم است)چگونه طی خواهد شد کاملا در هالهای از ابهام قرار دارد و به همین دلیل پیشبینی تقاضای نفت در کشورهای مهمی همچون چین را که برای بازارهای جهانی نفت اهمیت دارد با ابهام و دشواری مواجه میسازد.
برای این منظور، رشد اقتصادی 5/3 درصد که تحقق آن منطقی به نظر میرسد برای دو مدل در نظر گرفته شده و نتایج پیشبینی تا چندین دهه بعد باهم مقایسه میشوند، همانگونه که نمودار 13 نشان میدهد حتی تا سطح بالای درآمد سرانه، مدلهای یکسان با نقطه اشباع متفاوت جوابهای نسبتا یکسانی به دست میدهند.
با توجه به اینکه بخش حملونقل عمومی در ایران تکامل نیافته و نیز قیمت سوخت یک عامل محدودکننده برای کاهش متوسط پیمایش و نیز متوسط مصرف نبوده و در عین حال هزینههای تهیه خودرو شخصی نیز توسط بخش عمدهای از جامعه قابل تحمل است، باعث گردیده که علیرغم عدم رشد چشمگیر درآمد سرانه در کشور، تعداد خودرو در 1000 نفر طی سالهای اخیر رشد چشمگیری داشته باشد.
مدل لاجستیک برای پیشبینی تعداد خودروها مورد استفاده قرار گرفت که نتایج نشان داد در شرایط عدم تغییر شدید سیاستهای بخش حملونقل، تعداد خودروها به رقم قابل توجه 211 خودرو در هزار نفر جمعیت در سال 1415 خواهد رسید که مصرف نفت را به سطح 611 میلیون بشکه در این بخش خواهد رساند."