چکیده:
فرایند هویت مشخص می کند که فرد از لحاظ روانی و اجتماعی کیست و چه جایگاهی دارد؛ به بیان دیگر، هویت یابی، کنشگر اجتماعی را قادر می سازد که برای پرسش های بنیادی معطوف به کیستی و چیستی خود پاسخ مناسب و قانع کننده ای پیدا کند. بحران هویت فرهنگی به معنای گسستن و بیگانه شدن انسان از اصل و ریشه های رهنگی است که در آن زیسته و با آن آمیخته و نیاز به پیوستن به اصل و ریشه های فرهنگی دیگر دارد که در قالب فراموشی و یا کم ارزش دانستن فرهنگ و آداب و رسوم فردی و بی توجهی به آن بروز می یابد. هدف این مطالعه، بررسی برخی از عوامل مرتبط با بحران هویت فرهنگی در بین دانش آموزان دبیرستانی تبریز است که به شیوه پیمایشی انجام شده است. در این بررسی به منظور تبیین و تعریف بحران هویت فرهنگی، نظریات نظریه پردازان کنش متقابل نمادین با نظریه پارسونز تلفیق شده و بر نظریه بحران های هابرماس انطباق داده شده است. لازم به ذکر است بحران هویت فرهنگی با متغیرهایی چون میزان علاقه مندی و توجه به زبان قومی و تاریخ مشترک، میزان تقید نسبت به انجام اعمال دینی و سنت ها، میزان تاثیرپذیری از دوستان و همسالان و... سنجیده شده است. نتایج تحلیل های نشان می دهد متغیرهای تاثیرپذیری از گروه دوستان و همسالان، تحصیلات فرد، جنسیت و تاثیرپذیری از ماهواره به ترتیب بیشترین اثرات را در تبیین متغیر وابسته یعنی بحران هویت فرهنگی داشته و حدود 41 درصد از واریانس بحران هویت فرهنگی را تبیین کرده اند. همچنین متغیر طبقه اجتماعی نیز نتوانسته سهمی در تبیین متغیر وابسته داشته باشد.
خلاصه ماشینی:
بر اساس نتایج حاصله ، همبستگی مثبتی (٠٢٥٢=r) بین میزان تأثیرپذیری نوجوانان از دوستان و گروه بررسی عوامل همسالان و بحران هویت فرهنگی در میان آنان وجود دارد.
بحث و نتیجه گیری پژوهش حاضر به بررسی برخی از عوامل اجتماعی مرتبط با بحران هویت فرهنگی در بین دانش آموزان دبیرستانی تبریز پرداخته و برای این کار، تلفیقی از نظریات نظام اجتماعی پارسونز و کنش متقابل نمادین بر روی نظریه بحران های هابرماس انطباق داده شد و به عنوان چهارچوب نظری برگزیده شده است .
مطالعات و پژوهش های داخلی در سال های اخیر (احمدیان ، ١٣٨٥؛ رسول نسب ، ١٣٨٤؛ برزویی، ١٣٨٦) که به بررسی روابط بین متغیرهای جنسیت ، سطح تحصیلات و سن با وضعیت هویتی جوانان پرداخته اند بیانگر آن است که فصلنامه علمی-پژوهشی جنسیت افراد با وضعیت هویتی آنان رابطه ای معنادار دارد؛ به این معنا که زنان بیش از مردان دچار بحران هویت هستند (راهنما و عبدالملکی، ١٣٨٧: ٤٣-٤١)؛ همچنین صدیق و قادری دوره چهارم (١٣٨٨) در مطالعه ای میزان احساس هویت را در بین دانشجویان پسر بیشتر از دختر به دست شماره ٤ زمستان ١٣٩٠ آورده اند که با نتایج این تحقیق همسو است .
در این تحقیق به بررسی رابطه بین طبقه اجتماعی خانواده نوجوانان و میزان بحران هویت فرهنگی در میان آنان نیز پرداخته شده بود که نتایج پژوهش نشان داد نمیتوان رابطه ای بین این دو برقرار کرد.