چکیده:
بـین ادبیـات و اجتمـاع همـواره رابطـه متقابـل وجـود داشـته وایـن دو بـر هـم اثرگـذار بـوده یـا از یکـدیگر تـاثیر پذیرفتـه انـد. بـر زبـان آوردن ادبیـات، حتـی ادبـی اندیـشیدن، مـی توانـد از مهـم تـرین دلایـل اجتمـاعی بـودن ادبیـات باشـد؛ زیـرا ادیبانـه و هنرمندانـه اندیـشیدن، بـه جهـت القـای دقیــق تــر احــساس خـالق اثــر هنــری و ادبــی بــه دیگـران (مخاطبــان) اســت . یکــی از آثــار ادبــی مهــم ایرانیــان کــه محتــوایی اجتمــاعی دارد و بزرگتــرین اثــر حماســی ایرانیــان نیــز محــسوب مــی شــود، شــاهنامه فردوســی اســت . شــاهنامه در مجمــوع، درونمایــه ای انــسانی دارد و از جملــه موضــوعات آن، جــدال میــان نیکــی و بــدی اســت . فردوســی در شــاهنامه بــه تمــامی شــاعری متعهــد و اجتمــاعی اســت و درون مایــة حماســی - اجتمــاعی شــاهنامه بــه نحــوی خــاص بــا جنگهــا عجــین شــده اســت کــه در ایــن نوشــتار بــه بررســی جامعــه شــناختی علــل و آداب وآیـین هـای حـاکم بـراین جنـگ هـا پرداختـه شـده اسـت . دفـاع از دیـن ، نـاموس و وطـن ، نفـی بــدی و بیــداد، نــام نیــک جــستن و ننــگ زدایــی از عوامــل مثبــت شــروع نبردهــا و قــدرت و قــدرت طلبــی ، رشــک،آز و فــزون طلبــی و... از انگیزهــای منفــی جنــگ هــا و نبردهــا در شــاهنامه بــوده اســت کــه ریــشه در ســاختار اجتمــاعی و سیاســی جامعــة آن دوران داشــته اســت و فردوسـی بـا بیـانی حماسـی و زیبـا همـة ایـن نبردهـا را همـراه بـا آیـین هـای مخـصوص بـه زیبایی تمام با زبان شعر در شاهنامه به تصویر کشیده است .
خلاصه ماشینی:
در عــصر مــا، جنـگ از نظـر عقـلا و اندیـشمندان محکـوم اسـت ؛ زیـرا از نظـر ایـشان، انـسانهـایی کـه از خرد بهره بـرده انـد، چـرا بـرای نـابودی یکـدیگر بایـد بـه نبـرد بپردازنـد و ناهنجـارترین شیوههـای غیرانـسان را بـه نمـایش بگذارنـد؛ امـا همـین انـسان، هنگـامی کـه بـه آثـار حماسـی ، ماننـد ایلیـاد هـومر و شـاهنامه فردوسـی مـی رسـد، چنـان شـیفته ایـن کارزارهـا مـی گـردد، کـه گــویی لازمــة دوام تــاریخ و انــسان، همــین نبردهــا بــوده اســت و ایــن گونــه اســت کــه جنــگ در اثــر شایــسته ای هماننــد شــاهنامه ، نمــود منفــی نــدارد.
١-٣- هدف تحقیق هــدف مقالــه ایــن اســت کــه بــدانیم صــرف نظــر از ظرایــف و لطــایف ادبــی کــه در شـاهنامه فردوسـی وجـود دارد، بـا دیـد جامعـه شناسـانه در ایـن شـاهکار بـی نظیـر ادبـی چــه مــسائل اجتمــاعی طــرح مــی شــوند و از آنجــا کــه مــسائل اجتمــاعی شــاهنامه متعــدد هــستند، لــذا در ایــن تحقیــق فقــط بــه بررســی جنــگ در شــاهنامه از دیــدگاه جامعــه شناســی پرداخته می شود.
٢- بحث ٢- ١- مسائل کلی جنگ در شاهنامه فردوسی همـان طـور کـه گفتـه شـد از دیـدگاههـای مختلفـی مـی تـوان بـه شـاهنامه نگـاه کـرد کــه در نتیجــه ایــن دیــدگاههــا، برداشــت هــای متفــاوتی شــکل مــی گیــرد؛ مــثلا مــی تــوان گفــت کــه شــاهنامه بازنمــای مردانگــی در جامعــه ایــران اســت یــا شــاهنامه ســند شــاهان اسـت ، یـا شـاهنامه یـک سـند اخلاقـی اسـت .
اســت ؛ بنــابراین بازتــاب آیــین ، علــل و انگیــزه هــای جنــگ هــا در شــاهنامه نگــاهی جامعــه شناسـانه مـی طلبـد کـه نـوع ایـن آداب، سـنن وآیـین هـا و نیـز انگیـزه هـای جنـگ هـا در شــاهنامه ، ریــشه در ســاختار اجتمــاعی ایــران و زمــان فردوســی دارد کــه مطالعــة ایــن مــوارد در چارچوب جامعه شناسی ادبیات جای می گیرد و به وسیلة آن قابل تبیین است .