چکیده:
جستجوی ریشه و نحوه ساخت برخی از واژگان غریب و کم کاربرد قرآن کریم، دغدغهای است که در طول تاریخ اسلام بسیاری از عالمان لغت و زبانشناسان را به خود مشغول داشته و باعث شده نظریههای متعددی در این خصوص تولید شود، همانند نظریه وجود واژگان دخیل یا نظریه تشکیل شدن زبان قرآن از مخلوط زبانهای عربی و آرامی. به نظر میرسد از جمله دلایل وجود ابهام در رابطه با ریشه این واژگان و طرح نظریات مختلف، عدم وجود روشهای معتبر و نظاممند جهت جستجو و مطالعه زبانها باشد. از این روی، در این مقاله تلاش شده برای پاسخگویی به این سوال تاریخی در حوزه زبانشناسی، و همچنین معرفی روشی برای جستجوی ریشه واژگان قرآنی، با استفاده از الگوی مطالعه تبارشناسی زبانی، به جستجوی ریشه واژه «قرآن» به عنوان یکی از پرکاربردترین واژگان قرآنی و در عین حال مبهمترین آنها پرداخته و از این رهگذر، ضرورت اتخاذ رویکرد ریشهشناسی در تحلیل مولفههای لغوی واژگان قرآنی را تبیین نمائیم.آنچه به ابهام واژه «قرآن» در پژوهشهای امروزین افزوده، عدم تحلیل ماده «قرا» است. به صورتی که محققان در این حوزه صرفا با استناد به گزارش لغویان متاخر، به بررسی ابعاد مفهومی و غیر لغوی این واژه پرداختهاند، که همین امر باعث شده برخی در اشتقاق و حتی تلفظ و مفهوم واژه «قرآن» اختلاف نظر داشته و آراء متفاوتی بیان کنند. در این پژوهش با مراجعه به فرهنگ لغت دیگر زبانهای آفریقایی ـ آسیایی همچون زبانهای؛ سامی، عبری، آرامی، حبشی، اکدی و سریانی، کاربردهای ماده «قرا» استخراج و چگونگی ساختهای مختلف آن تبیین شده است.
Finding roots and how to make some of the less common words in The Holy Quran, is a concern that throughout the history of Islam, have been preoccupied many language scholars and linguists. This subject made to be produced several recommendations in this regard, Like: Theory terminology involved or Theory Composed Qur'an of a mixture of Arabic and Aramaic Language.
It seems that one of the reasons to be uncertainty about the root of these words and exist different theories, is a absence of reliable and systematic method for searching and studying languages. For this reason, in this paper attempts to answer the historical question in the field of linguistics, and introduction a method for searching Quranic root words, by using pattern language genealogy research to search for the origins of the word "Qur'an" as one of the most used words and yet ambiguous of this book. and thereby, explain the necessity of choosing etymology approach in analyzing the components of the lexical words of the Qur'an.
What makes the ambiguity in modern literature of the word "Qur'an", has failure analysis of roots “Qaraa”. Researchers in this field, solely by reference to result of recent linguistic research, survey the conceptual and lexical aspects of this word and makes different opinion regarding to this word.
In this study, by referring to dictionaries of other Asian and African languages Such as: Sami, Hebrew, Aramaic, Ethiopian, Syriac and Akkadian, explaining the applications and construction of this root.
خلاصه ماشینی:
"2. ریشه شناسی واژه «قرأ» در کتب لغت در ادامه به منظور ترسیم الگوی پیشنهادی و همچنین تبیین ضرورت پرداختن به مطالعات زبان شناختی در خصوص واژگان قرآنی، و نیز طرح الگوی تبارشناسی زبانی، به عنوان نمونه مورد مطالعه، واژه «قرآن» انتخاب شده است از این منظر که: اولا؛ از جمله مشهورترین و پرکاربردترین واژهها در این کتاب آسمانی بوده، ثانیا؛ در خصوص ریشه اصلی آن و نحوه ساخت و اشتقاق آن نظرات مختلفی در طول سالهای اخیر مطرح شده و حتی برخی آن را از جمله واژگان دخیل و معرب دانستهاند، که این مطلب ضرورت پرداختن به ریشه و مفهوم دقیق این واژه را با روش تبارشناختی زبانی دوچندان میکند.
نکته مهمی که در خصوص صورتبندی ساخت واژه «قرآن» در زنجیره معناسازی دوم باید مورد توجه قرار گیرد آن است که ساخت معنای «سرود خواندن» از معنای «خواندن و مطالعه کردن» محصول رخداد همزمان این دو معنا هنگام قرائت متون مقدس توسط مسیحیان متکلم به زبان سریانی مجاور در شبه جزیره بوده، که در نتیجه زمینه جهت ساخت واژه «قریانا» به معنای خود «کتاب مقدس» نیز فراهم آمده است ( Costaz, 2002, p.
مبتنی بر مطالعات ریشه شناسی، کهنترین ساخت ماده ثلاثی «قرأ» از ماده ثنایی «قر» به معنای «صدا زدن» و «فرا خواندن» بوده که این معنا توانسته نقطه آغاز دو زنجیره معناسازی قرار گیرد: الف: صدا زدن > (به میهمانی) دعوت کردن > پذیرایی کردن / مهمانداری کردن ب: صدا زدن > خواندن / مطالعه کردن (نوشته) > سرود خواندن اگرچه زنجیره اول، کاربرد بیشتری در شاخه زبانهای آفریقایی ـ آسیایی داشته، ولیکن زنجیره معنایی دوم تنها در خانواده زبانهای سامی شمالی مرکزی و جنوبی و بویژه زبان عربی یافت شده که نشان میدهد ساختی متعلق به همان مکان را داشته است."