چکیده:
امروزه الگوی قطبی شدن شهرهای پرجمعیت و چیرگی پدیده بزرگ سری نظام شهری را در ایران شاهد هستیم. این امر دستاویز عدم تعادل و ناموزونی شهری- منطقه ای در کشور گردیده و با برتری و حکمروایی بر شهرهای میانی و کوچک دشواری های بسیاری را فرا روی مناطق کشور قرار داده است. اکنون در راستای تعادل بخشی در نظام شهری- منطقه ای کشور، شهرهای کوچک می توانند تاثیرگذاری مثبت داشته باشند. به طوری که این دسته از شهرها در نقش حلقه های ارتباطی و پیوندی بین روستا و شهرهای میانه و سپس شهرهای بزرگ، چنانچه سطحی از امکانات برای این دسته از شهرها را فراهم نماییم، از کارایی بایسته در خدمات رسانی به ساکنین حوزه نفوذ خود برخوردار گردیده و احساس رضایت نسبی آنان را فراهم خواهند نمود. در این پژوهش با بررسی تطبیقی چهار شهرستان برگزیده در استان مازندران نتایج بدست آمده از روش آنالیزFuzzy ANP و Fuzzy VIKOR بازگوکننده عدم تعادل منطقه-ای از نظر میزان برخورداری از شاخص های توسعه (49 شاخص در چهار گروه بزرگ فرهنگی، اقتصادی، کالبدی و زیربنایی) در این استان می باشد. چنانکه شهرستان ساری با رتبه 0.78 در جایگاه نخست، شهرستان قائم شهر با رتبه 0.50 در جایگاه دوم، شهرستان بابلسر با رتبه 0.39 در جایگاه سوم و بالاخره شهرستان جویبار با کسب رتبه 0.24 در جایگاه آخر قرار گرفت. این سنجش ها، آشکارا بازگوکننده نابرابری زیادی است که بین شهر نخست و آخر وجود دارد. اینک به منظور توسعه، برابری و تعادل شهری- منطقه ای، این نابرابری ها باید از راه افزایش و بهبود زیرساخت ها و توانمندسازی سایر شاخص ها کاسته شود و شهر های کوچک از شاخص های توسعه ای بیشتری برخوردار گردند. با تحقق این الگو افزون بر بهبود و گسترش تعادل های منطقه ای، این روند به هرچه متعادل تر شدن نظام شهری کشور می انجامد و از میزان نابرابری های توسعه ای و جمعیتی و همچنین گسستگی اجتماعی زیادی که در شرایط کنونی بین شهرهای بزرگ، میانه و کوچک هست کاسته شده و شهرهای کوچک خواهند توانست در توسعه منطقه ای بیش از پیش نقش آفرینی نمایند.
خلاصه ماشینی:
"در این پژوهش با بررسی تطبیقی چهار شهرستان برگزیده در استان مازندران نتایج بدست آمده از روش آنالیزFuzzy ANP و Fuzzy VIKOR بازگوکننده عدم تعادل منطقهای از نظر میزان برخورداری از شاخصهای توسعه (49 شاخص در چهار گروه بزرگ فرهنگی، اقتصادی، کالبدی و زیربنایی) در این استان میباشد.
تحلیل یافتههای تفضیلی شاخصها به روش ANP و در سیستم FUZZY دربرگیرنده نتایج زیر میباشد: در گروه فرهنگی شهرستان ساری، از بین ده شاخص موجود بیشترین برخورداری را در شاخصهای F10,F3,F4,F1,F6 داشته و این شاخصها در بحث بهبود و پیشرفت زمینههای فرهنگی شهرستان ساری از اهمیت فراوانی برخوردار میباشند در همان سان شاخصهایی که به کم و بیش دارای برخورداری کمتری در این شهرستان بودهاند دربردارنده F5,F7,F8,F2,F9 میباشد.
از این رو میبایست برای شهر جویبار که از کمترین میزان برخورداری توسعه در میان شهرهای مورد مطالعه در استان مازندران بهرهمند بوده، شاخصهایی را که از آن به میزان کمتری برخوردار بوده یا شاخصهایی که این شهرستان هرگز از آن برخوردار نمیباشند را تقویت و برای این شهر فراهم نمود تا این شهر بتواند به گونه بسیار کارا و توانمندتری در توسعه فضایی- مکانی خود و پهنه تراوش خویش نقشآفرینی نماید و از جایگاه کارساز و کارای خویش به عنوان یک شهر کوچک در برابر دیگر شهرهای بالادستی دفاع کند.
اینک بایسته است تا برنامهریزان به توسعه زیرساختها، خدمات و آسایش گام بردارند و این مهم یکی از اهداف اولویت دار در برنامهریزی منطقهای این استان میباشد تا گروه شهرهای کوچک منطقه بتوانند در گستره پیرامونی خود خدماترسانی شایسته و درخور داشته باشند و ساکنین در روستاها و خود شهرهای کوچک دلگرم و امیدوار به ادامه کار و زندگی در سکونتگاههای خویش شوند تا از مهاجرت به دیگر شهرها و به ویژه شهرهای بزرگ جلوگیری شود."