چکیده:
استحمام ایرانیان فراتر از کارکرد بهداشتی مرسوم ، کارکردهای مختلفی داشت کـه بررسی و تبیین این ابعاد، میتواند ما را در فهم بهتر تاریخ فرهنگی ایـران یـاری رساند. از این رو، مساله ی پژوهش حاضر، بررسی جلوه ها، کارکردهـای متنـوع و ابعاد مختلف فرهنگ استحمام ایرانیان در دوره قاجار است تا به این پرسش پاسخ دهد؛ که استحمام ایرانیان آن عصر از چه ویژگی هایی برخوردار بوده ؟ در پاسـخ ، مقاله این مدعا را طرح میکند که فرهنگ استحمام ایرانیان در آن عهد، علاوه بـر کارکرد بهداشتی ، ابعاد و نقش های چندگانه دیگری در چهار حوزه ی بهداشتی ــ سلامتی ، دینـی ، زیبـایی شـناختی و اجتمـاعی داشـت کـه برآمـده از باورهـای هویت بخش و طرز معیشت بومی ایرانی ـ اسلامی است . این پژوهش ، بـر اسـاس روش توصیفی ـ تحلیلی میکوشد این کارکردها را به نمایش بگذارد.
Bathing culture and bathroom in Iran had different functions In addition to its normal health function which explanation and investigation of those functions and dimensions can help us to have a better understanding of Iran cultural history.Thus the problem of this research is to study the aspects، various functions and different dimensions of Iranian bathing culture during Qajar period to answer the question on the features of the Iranian Bathing of that period? The claim of this paper is that Iranian bathing culture during that period had various aspects and roles in addition to its health function in four fields such as health، religious، social and aesthetics which were raised from Iranian and Islamic identity believes and native lifestyle. This paper is trying to show these functions based on descriptive analytical method.
خلاصه ماشینی:
برای تبیین این نسبت ، باید به ایـن پرسـش هـا پاسـخ گفـت کـه مهمتـرین کارکردهای فرهنگی استحمام ایرانیان در دوره قاجار چه بوده ؟ استحمام مردم عصر قاجار در حوزه بهداشت و سلامت چه کارکردهایی داشته ؟ از چه ابعاد زیبائی شناسانه برخـوردار بوده ؟ مهمترین کارکردهای دینی استحمام از کجا نشات میگرفتـه ؟ و از چـه کارکردهـای اجتماعی برخوردار بوده است ؟ در مقام پاسخ ، باید به این نکته توجه داشت که استحمام هر چند پاسخ مشترک همه ی ایرانیان به مقوله ی پاکیزگی بود، اما از آن جـا کـه بـا باورهـا و فرهنگ بومی مردم آن زمان پیوندی عمیق داشت ، مجموعه به هـم پیوسـته ای از رفتارهـا، آداب و رسوم را تشکیل میداد و برخلاف امروز تنها در شست وشوی بـدن از آلـودگی هـا خلاصه نمی شد، بلکه ویژگی ها و کارکردهای متنوعی متناسب با فرهنـگ مـردم آن عـصر داشت .
در دورهی قاجار، برای تامین این نیاز در کنار اسـتفاده از آب و صابون و سایر لوازم بهداشتی ، سنت کیسه کشیدن نیز جزئی از فرهنگ استحمام بـه شـمار میرفت که معمولا توسط دلاک ها٢ انجام میشد.
٤ـ بعد اجتماعی فرهنگ استحمام : حمام های دوره قاجار در کنار مکانهایی ماننـد مـساجد، بازارهـا و قهـوهخانـه هـا جـزء فضاهای عمومی به شمار میآمدند؛ در چنین فضاهایی امکان معاشرت مـردم بـا یکـدیگر فراهم بود.
به این ترتیب به نظر میرسد اصطلاح «استحمام ایرانی» در توصیف شیوه و آداب استحمام مردم ایران در عصر قاجار، تعبیری بامسما و صحیح باشد؛ به همین دلیل ، بسیاری از اشخاصی که در آن دورهی زمانی قدم به این سـرزمین گذاشـتند و بـا فرهنـگ حمام ایرانیان آشنا شدند، در نوشته هایشان آن را بازتاب دادند.