چکیده:
نظریه امام خمینی (ره) درباره نحوه زنده انگاری موجودات ظرفیتی دارد که می تواند سریان حیات، ادراک، حرکت، اراده و نطق را در جمیع ذرات کائنات حتی جمادات به اثبات رساند. مبانی امام(ره) در حوزه زبان قرآن بسان قاعده وضع الفاظ برای روح معنا، زمینه ساز برداشت های تاویلی تفسیری ویژه ای در زمینه تثبیت حیات و نطق موجودات می شود که می تواند به مثابه ادله قرآنی برای نظریات ایشان محسوب گردد. از سوی دیگر، مبانی فلسفی عرفانی این حکیم عارف همچون عینیت حیات با علم و قدرت، حرکت جوهری، وجود منبسط و سریان عشق در ذرات کائنات... از زیر ساخت های فکری و ادله اثبات کننده سویه های این نظریه هستند.
Imam Khomeini's pan-animism can account for the flow of life، cognition، motion، volition and rationality in all entities in the world، even the solids. Imam's principles about the language of the Quran-according to which words are used for the spirits of meanings، can lead to certain exegetical interpretations establishing the entities' lives and rationality-they might count as Quranic evidence for his pan-animism. On the other hand، Imam's philosophical and mystical principles، such as the identity of life with knowledge and power، substantial motion، expansive existence (al-wujud al-munbasit)، and the flow of love throughout the world underlie his pan-animism.
خلاصه ماشینی:
حکیم سبزواری بهرغم آنکه شارح حکمت متعالیه است، خود فیلسوفی اشراقیمشرب است که نظریه جانمندانگاری جمادات را در پاورقی اسفار به اشراقیان نسبت میدهد: «اثبات حیات و شعور برای موجودات چند وجه دارد؛ از جمله آنکه وجود عین شعور، اراده، قدرت و امثال اینهاست و از سوی دیگر، ذرات هستی با ارباب انواع معیت دارند و نهتنها با ارباب انواع، بلکه با رب الارباب نیز معیت دارند و همانگونه که معیت نفس با جسم، جسم را صاحب شعور میگرداند، معیت روح الارواح نیز مصاحب خود را دارای حیات و شعور میکند؛ در حالیکه این معیت از معیت نفس با جسد شدیدتر و قویتر است» (نک: ملاصدرا، 1366، ج1: 118-119).
1. گونهشناسی حیات و زندهانگاری جمادات در دیدگاه حضرت امام1 در اینکه همه مراتب وجود دارای نوعی علم و قدرت و حیاتاند شکی نیست، ولی در مراتب نازلتر وجود مانند نباتات و جمادات این تردید به وجود میآید که آیا آنها دارای حیات هستند یا خیر؟ پاسخ این است که بهسبب ضعف در مراتب وجودی، در این مرتبه درباره حیات و جانمندی ابهام وجود دارد.
عبارتهای زیر از حضرت امام1 نمایهای از ابعاد نظریه ایشان است: بالجمله، سریان حیات و تسبیح شعوری علمی اشیا را باید از ضروریات فلسفه عالیه و مسلمات ارباب شرایع و عرفان محسوب داشت، ولی کیفیت تسبیح هر موجودی و اذکار خاصهای که به هر یک اختصاص دارد و اینکه صاحب ذکر جامع انسان است و سایر موجودات بهمناسبت نشئه خود ذکری دارند، اجمال آن میزان علمی و عرفانی دارد که مربوط به علم اسماء است و تفصیل آن از علوم کشفی عیانی است که از خصایص اولیای کمل است (همو، 1384: 656).