چکیده:
یکی از تفسیر هایی که در شبه قاره بر دیوان حافظ نوشته شده، شرح چاپ سنگی"نولکشور" است، که توسط منشی نولکشور درسال (1289ق)فراهم آمده است. این شرح، گزیده ای از تاویل و تفسیر چند تن ازشارحان هندی می باشد که در حاشیه ی صفحات دیوان نوشته شده است. این شارحان مطابق ذوق و افق معرفتی خود، غزل ها را با تعابیر عرفانی تأویل کرده اند و شش غزل را درارتباط با نعت پیامبر اکرم (ص) دانسته اند. در این نوشتار سعی شده است شرح شش غزل مورد نظر با شرح های ایرانی از نظر برون متنی، بینامتنی و درون متنی مقایسه شود. قابل ذکر است که دوغزل از شش غزل شرح نولکشور درشرح های ایرانی وجود ندارد. نتیجه کلی تحقیق نشان می دهد که از میان چهار غزل مشترک درهمه ی شرح ها، تنها غزل اول آن از نظر بعضی از شارحان ایرانی درمدح پیامبر سروده شده است در حالی که شارحان هندی هر شش غزل را در ستایش آن حضرت دانسته اند و این امر نشان دهنده ی اختلاف زبانی، فرهنگی، معرفتی و شرایط متفاوت زیستی شارحان ایرانی و هندی است .
خلاصه ماشینی:
ابيات شرح شده در شرح چاپ نولکشور ١- ستاره اي بـدرخشيد و مـاه مجلس شـد دل رميده ي ما را انيس و مـونس شد ٢- نگارمن که به مکتب نرفت وخط ننوشت بـه غمزه مسئله آمـوز صد مدرس شد ٤- بـه بــوي اودل بيمـار عـاشقان چو صبا فداي عارض نسرين وچشم نرگس شد ٥- به صدر مصطبه ام مي نشاند اکنون يار گـداي شهـر نگه کن که مير مجلس شد ٧- کرشمه ي تو شرابي به عاشقان پيمود که علم بي خبر افتاد و عقل بي حس شد ١٠- ز راه ميکده يـاران عنـان بگـردانيد چراکه حافظ ازاين راه رفت ومفلس شد (همان :١٢٣) ابيات (١و٢و٤و٥و٧و١٠)در اين شرح تفسير شده اند، ازآن جاکه ممکن است اين شرح در دسترس خوانندگان نباشد، توضيحات آن عينا ذکر مي شود: بيت هاي اول و دوم :"معشوق من چهره ي خود را نمود و در مجلس آمد و دل رميده ي مارا دوست و غمخوار گرديد.
ب - از جهت تحليل روابط فرامتني: نظرات شارحان براي نسبت دادن واژه فرخ که به عنوان رديف دراين بيت تکرار مي شود ، متفاوت است و چنان که مشاهده مي شود از ميان پنج شرحي که در اين جا مورد بررسي قرار گرفت ، فقط يک شرح آن هم شرح جاپ نولکشور که توسط شارحان هندي نوشته شده به انتساب اين غزل به پيامبراکرم (ص ) اشاره دارد و اين امر نشان دهنده ي اختلاف ديدگاه هاي شارحين ايراني و غير ايراني است .