چکیده:
بهره گیری از روایات منوط بهزدودن آسیب های وارد بر آن است. یکی از این آسیب ها تصحیف است که موجب تغییر جزئی در الفاظ روایت و در نتیجه انحراف از معنای مقصود می شود. این نوشتار با روش توصیفی - تحلیلی پس از معرفی اجمالی این آسیب و بیان اهمیت توجه به آن، به بیان روش های مختلف شناسایی روایات مصحف پرداخته، پس از آن ضمن توجه دادن به تاثیر پذیری محتوایی و شکلی روایات از آیات قرآن، به ارائه دو روش جدید، مبتنی بر قرآن، در جهت شناسایی و اصلاح این دسته از روایات می پردازد.
خلاصه ماشینی:
تصحیف، آسیب شناسی فهم حدیث، عرضه روایات بر قرآن، تأثیر پذیری روایات از قرآن درآمد احادیث به یادگار مانده از پیامبر اکرم و اهل بیت( در کنار قرآن، روایتگر اندیشه اسلامی و قانون الهی است؛ اما باید دانست که در طی سالیان، غبار تحریف و تصحیف، وضع و نقل به معنا بر چهره روایات نشسته و این خود اسباب کژفهمی، نارسایی، اضطراب و ناسازگاری روایات را فراهم ساخته است.
نقش قرآن در شناسایی و اصلاح تصحیف در متن روایات اهل بیت( حاملان و وارثان کتاب خدا هستند و قلب مبارک ایشان ظرف همه معارف قرآن است؛ چنان که خداوند میفرماید: «بل هو آیات بینات فی صدور الذین أوتوا العلم».
بنا بر این، میتوان معانی مختلفی را که به دلیل تصحیف در الفاظ روایت ایجاد شده است، به سان روایات مختلف (و گاه متعارض) به کتاب خدا عرضه نمود و چنان چه برای یکی از آن معانی شاهدی از قرآن یافت شد، لفظ حاکی از آن را به عنوان متن اصیل روایت پذیرفت.
اینک به بیان دو نمونه از این کارکرد قرآن میپردازیم: نمونه اول در تحف العقول روایتی از امام باقر( با این مضمون نقل شده است: من صنع مثل ما صنع إلیه فقد کافأ ،و من أضعف کان شکورا؛ 1 هر کس به اندازهای که دیگری به او احسان کرده، احسان کند، جبران نموده است و اگر بیش از آن احسان کند، شکور است.
3 در این گونه موارد نیز گاهی میتوان با ملاحظه الفاظ و انطباق آن با آیات قرآن به اصلاح روایت تصحیف شده پرداخت.