چکیده:
یکی از منابع مهم در جهت شناخت مذاهب و فرهنگ پیشینیان، مطالعه تدفینهای باستانی است. تدفین بخشی از فرهنگ معنوی و مادی یک قوم محسوب میشود و در هر منطقه از ویژگیهای خاصی برخوردار است، از آنجا که نحوه خاکسپاری برخاسته از تفکرات، عقاید و فرهنگ جامعه است، با مطالعه آنها میتوان به بازسازی روند تکامل فرهنگی جوامع باستان پرداخت؛ همچنین پژوهش بر روی سنتهای تدفین یکی از بهترین راههای مطالعه تأثیر و تأثر تمدنهای همجوار در طول تاریخ بشری است. بررسیهای جدید باستانشناختی منطقه بلوچستان نشانگر آن است که در منطقه جنوب و جنوبشرق ایران نوعی از تدفین با نام "گور سنگی"(Cairn Burial) در دوران حکومت پارتیان رواج داشته است که نمونههای مشابه با آن در مناطقی همچون کرمان، هرمزگان، فارس و بوشهر دیده شده است. این نوع از تدفین گودالهای نه چندان عمیقی میباشند که روی آن را با انبوهی از سنگهای لاشهای پوشاندهاند. مشابه این شیوه تدفین در سرزمینهای شرقی و جنوبی همجوار ایران از قبیل: بلوچستان پاکستان و حاشیه جنوبی خلیج فارس نیز مشاهده شده است. هدف پژوهش حاضر شناسایی و طبقهبندی انواع تدفین در بلوچستان ایران در دوره اشکانی و همچنین بررسی چگونگی تدوام شیوههای تدفین از دوران پیش از آن است. این تحقیق با انجام بررسی میدانی و پیمایش در منطقه، قبور مورد نظر را شناسایی و تجزیه و تحلیل کرده و با ارائه مستندات باستانشناسی از قبیل: طبقهبندی ساختار قبور و مقایسه گونهشناختی نمونههای سفالین به معرفی، دستهبندی و ارائه گاهنگاری نسبی این سنت تدفین میپردازد. نتایج مقایسه گونهشناختی سفال موید تاریخگذاری پارتی این سنت تدفین میباشد.
خلاصه ماشینی:
بــا مطالعــه همــه جانبــه ريخــت شناســي ايــن قبــور، ايــن نتيجــه حاصــل گرديــد کــه ، فــرم قبــور ســنگي بــه دو دســته کلــي: مربــع (شــکل ١) و مــدور (شــکل ٢) تقســيم ميشــود؛ البتــه در مـوارد اندکـي هـم فـرم ايـن قبـور بيضـي اسـت و در سـاختمان آن هـا از سـنگ هاي موجــود در محــل ، کــه به صــورت خشــکه چين بــر روي هــم قــرار داده شــده ، اســتفاده شــده اســت .
در مرحلــه مقايســه گونه شــناختي، نمونه هــاي ســفالين بــا ســفالينه هاي محوطه هــاي (به تصویر صفحه مراجعه شود) شــاخص دوره اشــکاني مقايســه شــدند؛ در ايــن مقايســات ســعي شــد تــا محوطه هــاي حفـاري شـده در اولويـت قـرار بگيرنـد و نتايـج محوطه هـاي بررسـي شـده در درجـه دوم اهميـت قـرار داشـته باشـد نمونــه ســفال هاي ١ به دســت آمــده از ســطح محوطه هــا، به طــور کلــي بــا نمونه هايــي از محوطه هــاي دوران اشــکاني در ايــران هم چــون : هگمتانــه (آذرنــوش ، ١٣٨٦)، نوشــيجان )١٩٦٩ ,Stronach(، تپــه گــوري سيســتان (مهرآفريــن ، ١٣٨٦: ١٢٥)، قلعه يزدگــرد (١٩٨١ ,Keall and Keall)، ماه نشــان زنجــان (خســروزاده و عالــي، ١٣٨٣)، ســلوکيه )١٩٣٤,Debevois(، بيســتون )٢٩.
بــا بررســي و مطالعــه شــيوه تدفيــن گورســنگي در منطقــه بلوچســتان و پيگيــري و ريشـه يابي در نحـوه و چگونگـي سـاخت آن ، مشـخص گرديـد کـه در بلوچسـتان پاکسـتان و عمـان هـم ايـن نـوع خـاص از تدفيـن وجـود دارد کـه از عصـر مفـرغ تـا دوران تاريخـي اسـتمرار داشـته اسـت ؛ در ادامـه بـه معرفـي محوطه هـاي شـاخص داراي تدفيـن سـنگي (به تصویر صفحه مراجعه شود) در ايــن دو منطقــه پرداختــه ميشــود.