چکیده:
در افق چشم انداز بیست ساله «ایران کشوری است توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه، با هویت اسلامی و انقلابی، الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بین الملل...» (سند چشم انداز بیست ساله) در مهم ترین سند توسعه ملی کشور بر تقویت فرهنگ ایرانی اسلامی، ضرورت برخورداری از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطات سازنده بین المللی به عنوان شاخصه های قدرت و توان ملی به وضوح تاکید شده است. به ویژه آنکه تحولات پرشتاب فناوری های اطلاعاتی در عصر جدید، علاوه بر ابعاد فنی و دانشی آن، تاثیرات فرهنگی اجتماعی عمیقی را در جامعه اطلاعاتی امروز به دنبال داشته و زمینه ارتباطات وسیع بین فرهنگی جوامع را فراهم کرده است. ظهور فناوری های نوین اطلاعات و ارتباطات، ازسویی امکان بروز هویت های واگرای منطقه ای را فراهم کرده و از سوی دیگر، نوعی هم گرایی جهانی را در عرصه فرهنگ و هویت در پی داشته است. در این میان، دانشگاه ها به لحاظ نقش های متنوع علمی، فناوری و فرهنگی خود در هدایت و تربیت مهم ترین سرمایه های انسانی و آینده ساز جامعه، از جایگاه ویژه ای در تحقق اهداف چشم انداز توسعه برخوردارند. در این مطالعه، به روش نظری تحلیلی، با واکاوی دیدگاه های موجود در زمینه هویت فرهنگی و جامعه اطلاعاتی، ضمن مروری بر روند تشکیل هویت های بنیادین در گذار از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی، به بررسی تغییر هویت های برخاسته در شبکه ها و نقش دانشگاه ها در این باره پرداخته شده و چارچوب مفهومی حاصل از ارتباط سه مقوله هویت فرهنگی، جامعه اطلاعاتی و دانشگاه ارائه شده است.
خلاصه ماشینی:
فصلنامه علمی -پژوهشی گرایش به جست وجوی این معنا مقوله تازه ای نبوده و کاوش برای بازیابی هویت ، از سپیده دمان جامعه بشری همواره سرچشمه معنا برای انسان ها بوده است (کاستلز، ١٣٨٦: ٢٩)، دوره پنجم اما در فرایند جدید تحولات جهانی و اجتماعی که مقوله هایی نظیر تنوع و تکثر اهمیت یافته اند، شماره ٣ پاییز١٣٩١ هویت به یکی از متغیرهای اصلی جهان امروز بدل شده است و به نوعی در حال دگردیسی به الگوهای تازه ای است (خانیکی ، ١٣٨٣: ٢٨٦).
حال این سؤال مهم مطرح است که در جامعه اطلاعاتی امروز و در عصر خالقان سناریوهای جهانی فرهنگ و هویت چه باید کرد و نقش دانشگاه ها در شکل گیری هویت فرهنگی چیست ؟ این سؤال از آنجا ناشی می شود که دانشگاه ها، علاوه بر کانون تولید و انتقال دانش و اطلاعات علمی ، مهم ترین کانون های فرهنگ سازی و انتقال ارزش های فرهنگی و هویتی اند.
با توجه به اهمیت مسئله ، مطالعه حاضر با هدف بررسی تأثیرات جامعه فصلنامه علمی -پژوهشی اطلاعاتی و فناوری های نوین بر مقوله هویت فرهنگی و بیان نقش دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی در هدایت این فرایند انجام شده است .
ویژگی خاص این دوره از فصلنامه علمی -پژوهشی این جهت مهم است که شکل گیری جامعه اطلاعاتی و فراهم شدن امکان نزدیکی و مجاورت فرهنگی و ترویج ارزش های جهان شمول از دل رایانه ها توسط صاحبان رسانه ، از سویی ما دوره پنجم را به جهانی شدن فرا می خواند و از سوی دیگر، رشد آگاهی های جمعی و موج هویت یابی شماره ٣ پاییز١٣٩١ و شناخت خویشتن امکان تقویت فرهنگ های منطقه ای و ملی را فراهم آورده است و هویت فرهنگی ما در وضعیتی دوگانه و تناقضی آمیز قرار گرفته است .