چکیده:
در گــذر تــاریخ ، بــا تغییــر حکومــت هــا و اعتقــادات، حــوادث تلــخ و شــیرینی دامــن گیــر جوامـع مــی شــود. قــرن اول هجـری نیــز در ایــران بــا انقـراض ساســانیان، نبــود دولتــی ایرانــی ، و گــسترش آیــین جدیــد تغییــرات و تحــولات بــسیاری پدیــدار شــد. اعــراب فــاتح کــه تهــی از علــم و دانــش بودنــد، از فرهنــگ غنــی اســلام و ایــران بهــرههــای فراوانــی بردنــد. در ایــن مقالــه سعی شده، به تحولات تربیتی در قرن اول هجری، پرداخته شود. اهمیــت موضــوع در روشــن شــدن وضــعیت تعلــیم وتربیــت ایــن دوره اســت کــه مورخــان، صرفا بـه ذکـر حـوادث تـاریخی (بـه صـورت پراکنـده) اکتفـاء نمـوده وکـسی بـه صـورت دقیـق بــه تبیــین ایــن تحــولات نپرداختــه اســت ؛ در صــورتی کــه مطالعــات منــابع مربــوط بــه ایــن قــرن نــشان مــی دهــد کــه تحــولات مهمــی در تربیــت ، خــصوصا در حــوزة پــذیرش اندیــشه هــای نــوین و تاثیرگذاری بر اعراب در ابعاد سیاسی ، اجتماعی ، علمی و مذهبی صورت پذیرفته است . نگارنـــدگان بـــرای بیـــان ایـــن تحـــولات، بـــه شـــیوه تحقیقـــاتکیفـــی ، اطلاعـــات را جمــع آوری، طبقــه بنــدی و تجزیــه وتحلیــل نمــودهانــد و نتیجــة پــژوهش ، بیــانکننــدة ایــن نکتــه است که ایـن قـرن، دورانـی سراسـر تـلاش و کوشـش اسـت ؛ بـه طـوری کـه مـی تـوان آن را بـه دو دورة (نواندیـشی ، مبــارزه و تاثیرگـذاری )تقــسیم نمـود و بــا توجـه بــه مبـانی مهــم آمــوزش و پرورش در ابعاد سیاسی ، علمی ، مذهبی و اجتماعی به تشریح آن ها پرداخت .
خلاصه ماشینی:
نگارنـــدگان بـــرای بیـــان ایـــن تحـــولات، بـــه شـــیوه تحقیقـــاتکیفـــی ، اطلاعـــات را جمــع آوری، طبقــه بنــدی و تجزیــه وتحلیــل نمــودهانــد و نتیجــة پــژوهش ، بیــانکننــدة ایــن نکتــه است که ایـن قـرن، دورانـی سراسـر تـلاش و کوشـش اسـت ؛ بـه طـوری کـه مـی تـوان آن را بـه دو دورة (نواندیـشی ، مبــارزه و تأثیرگـذاری )تقــسیم نمـود و بــا توجـه بــه مبـانی مهــم آمــوزش و پرورش در ابعاد سیاسی ، علمی ، مذهبی و اجتماعی به تشریح آن ها پرداخت .
الف : گذراندن دوران سکوت قــرن اول هجــری از جملــه دورههــایی اســت کــه شــکوفایی در ابعــاد مهمــی چــون سیاســی ، مــذهبی ، اجتمــاعی و علمــی همــراه بــا تبــادل و انتقــال فرهنــگ شــکل گرفتــه اسـت ؛ امـا مطالعـه دقیـق کتـب تـاریخی ایـن مـدعا را بـه اثبـات مـی رسـاند کـه مورخـان صــرفا بــه ذکــر حــوادثتــاریخی ایــن دوره، اکتفــا نمــوده و از تبیــین نقــش ارزنــده ایــن حوادث در تعلیم و تربیت غفلت ورزیده اند.
خواننـده نیـز پـس از مطالعـه مـتن مقالـه ، بـا ایـن واقعیـت روبـرو مـی شـود کـه تعلـیم و تربیـت در ایـن دوره بـا وقفـه و رکـود مواجـه نگـشته ، بلکـه جریـان تربیـت و شـکوفایی بـه سـان رودخانــه ای پرخـروش، هنگـام برخـورد بــا سـنگلاخهـا در مــسیرهای گونــاگونی ظهــور و بــروز نمــوده اســت ؛ امــا قبــل از ورود بــه بحــث ، لازم اســت بــه اختصار وضعیت ایران در زمان حمله اعراب مورد بررسی قرارگیرد: ٢- بحث ٢-١- وضعیت مذهبی ، اجتماعی ، سیاسی و ادبی ایران در زمان ساسانیان در ایــن دوره، مــذهب زرتــشت ، مــذهب رســمی و مــذهب مــانی نیــز کــه آمیــزهای از دیــن هــایزرتــشتی ، عیــسوی، بــودایی و یونــانی بــوده در برخــی نقــاطایــران نفــوذ داشـته اسـت .