چکیده:
در این مقاله که قسمت دوم مزارات است از فقهایی چون حاج میرزا هدایت الله، حاج میرزا داود، حاج میرزا عبدالجواد و
شیخ بهایی و... (از دیگر مدفونین در صحن ثامنالائمه و یا در گورهای نزدیک این صحن) صحبت و آثار علمی آنان نیز برشمرده
میشود.
خلاصه ماشینی:
"بسیار در مواظبت حال و رعایت جانب فقرا و مساکین میکوشید و اکثر طلاب ارض فیض قرین، موظف به وظایف آن جناب بودند و جمعی از فضلا و علما و ادباء پیوسته در کتابخانه ایشان حاضر بودند و به مباحثه علمیه وتحقیق مسایل گفتگو میکردند و هر عالمی که از بلاد ایران مرحله پیمای ارض فیض بنیان میشد، در دید و بازدید و میهمانداری و غیره کوتاهی نمینمود و پیوسته با علما طریقه افاده و استفاده مرعی میداشت و به جز مباحثه علمی در مجالس به سخن وکلام دیگر نمیپرداخت و از مؤلفات آن جناب ینابیعالشریعه فی فقهالامامیه و کتاب طهارت و قضا و شهادات قدری تمام و باقی ناتمام و رساله در مناسک حج و منظومه در ارث و شرحی بر تمهید القواعد که تمام ننمودهاند و رساله نجاتالمتقین در اکثر ابواب فقه مشتمل بر جمیع اقوال و طریقه احتیاط و دو رساله صراطالنجاة و خلاصةالنجاة که هردو دراحکام شرعیه فرعیهاند و رساله در حدود و قصاص و دیات که به خواهش خاقان مغفور تألیف فرموده و دو مسئله از فقه یکی در بیع فضولی که یا سکوت مالک کفایت در لزوم فضولی دارد، یا محتاج به لفظ است و یکی قرائت مأموم در خلف امامکه قریب به ده هزار بیت به تفصیل تمام و به جهت فرمایش جناب حجةالاسلام جناب مرحوم حاجی سید محمدباقر نوشته بودند و هنوز آن کتاب تمام نشده بود که حجةالاسلام حاجی سید محمدباقر از دار فانی به دار باقی رحلت فرمودند و در سال هزار و دویست و شصت و یک که این خادم اخبار و آثار ائمه اطهار علیهمالسلام به زیارت عتبات عالیات شرفیاب شدم، آن نسخه شریفه را به نظر علمای نجف و کربلا رسانیدم، به غایت تحسین فرمودند و اکثر علما در آن نسخه شریفه، به خط مبارک خود کمال مدح و تحسین نموده اجازات بلیغة رشیقة (1) صریحة در حق آن جناب نوشتند و جواب سؤالی که بین ایشان و اهل خراسان و دیگران واقع شد که جواب آنها به این حقیر محول میفرمودند، بلکه اجوبه آنها را موافق قواعد فقه به تفصیل نوشته، به نظر مبارک ایشان میرسانیدم و بعداز آن خلاصه جواب را در حاشیه استفتا مینوشتم، قریب به سی هزار بیت میشود و در زمان فوت محمد شاه قاجار کساه الله ثیاب النور به تقریبی در دارالخلافة الباهره توقف داشت و بر جنازه ایشان نماز گذاشت."