چکیده:
ظاهرا وضعیت ملکداری دهستان الموت، پیش از 1312ه.ق به صورت خرده مالکی بوده است. در این تاریخ ناصرالدین
شاه قاجار به موجب فرمانی آبادیهای این دهستان را خالصه تلقی کرد و به عنوان تیول به برادرش عبدالصمد میرزا عزالدوله واگذارد.
این عمل شاه منشأ اختلاف و کشمکشی طولانی ـ نزدیک به نیم قرن ـ بین رعایای الموت و عزالدوله و فرزندش عینالسلطنه قهرمان
میرزا شد. انتشار بخشی از اسناد این مرافعه، قطعا برای پژوهشگرانی که در مناسبات ارضی عصر قاجار به تحقیق مشغولند، مفید
خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
"معطوف و به حصول رفاه رعیت مصروف است و گرامی برادر والاگهر نامدار (1) ، نور چشم خجسته میر اعز کامکار، عبدالصمد میرزا عزالدوله، برای تحصیل این مقصود قدر شهود خسروانه مستدعی گردید که نواحی اربعه الموت بن و بالا رودبار و ترکان فیشان و اندج رود (2) خالصه دیوان همایون من محال قزوین تیولی برادر معزی الیه به ملکیت مرحمت شود: ______________________________ * محل امضای همایونی.
] لهذا ایجابا لمسئوله به تصویب جناب مستطاب اجل اشرف ارفع اکرم امین السلطان صدراعظم، از هذه السنه میمونه قوی ئیل خیریت تحویل و مابعدها چهار ناحیه مفصله مرقومه الموت را به صیغه ملکیت مشروعه صحیحه شرعیه به معزی الیه مرحمت و واگذار فرمودیم که نواحی مزبوره را با عموم ضمایم و توابع از مراتع و مزارع و تلال و جبال و انهار و غیره ملک ابدی مشروع خود دانسته و در انحاء تصرفات مالکانه شرعیه از قبیل نقل و انتقال و هبه و وقفیت به استثنای فروش به خارجه مجاز و مختار بوده همواره بر آبادی آنجا افزوده و کما سبق تیول معزی الیه باشد و از قرار تفصیل ذیل مبلغ یکهزار و چهار تومان [و یکهزار] و نهصد و هشتاد و شش دینار نقد و مقدار یک صد و بیست و شش خروار و شصت و هشت من و چهارده سیر به وزن تبریز جنس مالیات آنجا را همه ساله از بابت مواجب و مرسوم دیوانی خود محسوب دارد، مقرر آنکه حکام حال و استقبال قزوین، هرچهار ناحیه را ملک مشروع عزالدوله دانسته مداخله در آنجاها نکرده، به تصرف مالکانه معزی الیه بدهند المقرر مقرب الخاقان مستوفیان عظام شرح فرمان مبارک را ثبت و ضبط نموده در عهده شناسند."