چکیده:
روشنگری در تاریخ ایران نیازمند نگرش به وجوه مختلف آن است. پژوهش در سازمان اداری از جمله این وجوه است.
تتبع در تاریخ سازمان اداری بدون توجه به شناسایی مناصب و اصطلاحات اداری میسر نیست. هدف این مقاله معرفی منصب
یساول و شناخت جایگاه آن در اوایل دوره قاجار به همراه بررسی سیر تحولات جایگاه آن از دوره ایلخانیان مغول است.
خلاصه ماشینی:
"در دوره صفویه یساولان به دو دسته «یساولان صحبت» و «یساولان» عادی تقسیم میشدند که هردو دسته زیرنظر ایشیک آقاسیباشی یعنی رئیس تشریفات دربار انجام وظیفه میکردند.
(1) حفظ نظم و ترتیب صفوف حاضران در مجالس سلام و در حضور پادشاه از جمله وظایف یساولان حضور یا یساولان مجلس بود، در عالم آرای نادری مکرر از یساولانی نام برده شده که در مراسم سلام حضور یافته و نظم جلسه را عهدهدار بوده و یا فرامین نادرشاه را در مجلس به اجرا میگذاشتند و میهمانان را به حضور نادر میبردند.
(7) ظاهرا نظامی بودن دربار نادرشاه از عواملی است که تفکیک یساولان فوق در این دوره را با مشکل روبرو میسازد.
این تغییر تا آنجا پیش رفت که حتی قوریساولباشی فرمانده یساولان قور یا قوریساولان که از یساولان نظامی محافظ شاه بود، به یک منصب اداری و به نایب ایشیکآقاسیباشی تبدیل شد.
در این دوره عناوین مختلف یساولان از میان رفت و فقط مأموران تنظیم کننده مجالس دربار و محافظان مخصوص شاه با عنوان یساول یا یساولان حضور وجود داشتند.
(4) در این عهد وظیفه یساولان، حضور با لباسهای مخصوص در مراسم خاص و سلامها و تدارک مراسم فوق تحت نظر ایشیک آقاسیباشی و پیاده رفتن در پیشاپیش پادشاه بود.
ق نامی از یساولان نیست و فقط در رأس نایبان ایشیک آقاباشی از یک صاحب منصب با عنوان قوریساولباشی نام برده شده است.
در بخش معرفی رؤسا و خوانین طوایف مختلف قاجار از یک نفر یساولباشی و تعداد اندکی نیز یساول بدون ذکر نام یاد شده است که ظاهرا وظایف آنان رتق و فتق امور این رؤسا و ______________________________ 1."