چکیده:
نوشتاری که پیش رو دارید تجربه و تحلیلی نو پیرامون بحران ارتداد پس از رحلت
پبامبر(ص)و مواضع سیاسی دستگاه خلافت در مقابل آن است. در این مقاله، اهل رده به سه
دسته تقسیم شده اند:1-مدعیان نبوت:کسانی که هنگام حیات رسول خدا(ص)و بویژه پس از
رحلت ایشان در نقاطی از شبه جزیره ادعای پیامبری کردند.2-مانعین زکات:کسانی که نسبت
به انتخاب خلیفه در سقیفه معترض بوده، چون اعتباری برای جانشینی قائل نبودند از
پرداخت زکات خودداری کردند.این جانشینی بنی هاشم و علی(ع) حمایت مینمودند که قبایل
کنده-حضرموت-بنی یربوع از آن دسته هستند.3-قابل مرتد:دستهای از قبایل، پس از رحلت
پیامبر(ص)بکلی از دین برگشتند و از دادن زکات که آن را نوعی باج میدانستند خودداری
نمودند.در برخورد با این سه دسته، دستگاه خلافت موضعی یکسان انتخاب نمود و به
سرکوبی آنان پرداخت.در پایان این مقاله ضمن بررسی مواضع سیاسی امام
علی(ع)و پیرامونش در برابر این بحران، تلاش خلیفه برای وارد ساختن بنی
هاشم و آن حضرت در حل مسأله ارتداد تشریح گردیده اشت.
خلاصه ماشینی:
"2-مانعین زکات و مالیات این عده کسانی بودند که رهبری دستگاه خلافت را پس از پیامبر(ص)در امتداد خط رهبری آن حضرت نمیشناختند و عمدتا نیز به عدم واگذاری آن به اهل بیت رسول خدا(ص) معترض بوده، حجت و مجوز شرعی در پرداخت زکات به خلیفه انتخابی در سقیفه بنی ساعده نمییافتند؛از این دسته میتواند به قبایل یمن، از جمله کنده، حضرموت و بنی یربوع و رئیس آنان مالک بن نویره و چند تن از بزرگان ایشان از جمله قیس بن عاصم، حارثة سراقه و...
عمر به خوبی میدانست که قبایل کنده و حضرموت و در رأس آنان اشعث بن قیس و دیگران و در حقیقت تمامی قبایل ساکن در یمن که در آغاز به وسیله علی(ع)به اسلام هدایت شده بودند از حامیان جدی آن حضرت محسوب میشدند؛(چنانچه قبلادر مبحث مانعان زکات به این امر اشاره شد)در این صورت عاقلانه و سیاستمدارانه نبود که علی(ع)برای سرکوبی این قبایل که نسبت به خلیفه انتخابی در سقیفه معترض بودند و از جانشینی اهل بیت حمایت میکردند، اعزام میشد.
در حقیقت باید گفت عمر هراس داشت که با توجه به توان رزمی و نظامی قابل توجه این قبایل، با اعزام علی (ع)جنبه دیگری در یمن علیه خلافت گشوده شود و آنان به فرصتی دست یافته، برای به قدرت رساندن سرور بنی هاشم با دستگاه خلافت وارد نبرد گردند، لذا این ترس و دوراندیشی باعث شر تا خلیفه حتی نظر علی(ع)را در این مورد جویا نشره، سریعا عکرمة بن ابی جهل را برای سرکوبی آنان اعزام کند، غافل از آنکه قطعا آن حضرت از این اقدامات که نتیجهای جز خونریزی هر چه بیشتر و نابودی اسلام نداشت استقبال نمیکرد."