چکیده:
با آغاز به کار دولت یازدهم در 13 مرداد ماه 1392 خرده گفتمان دیگری در چارچوب کلان گفتمان اسلامگرایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ظهور کرد. این خرده گفتمان، براساس گفتمان عام این دولت، اعتدالگرایی نامیده میشود. بر مبنای منطق تحول و چرخة گفتمانی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران گفتمان اعتدالگرایی را میتوان "آرمانخواهی واقعبینانه" یا "آرمانگرایی واقعبین" نامید. دال مرکزی گفتمان اعتدالگرایی تعادل و توازن است که برحسب توازن بین آرمان و واقعیت، انواع عقلانیت، مصالح اسلامی و منافع ملی، اهداف سیاست خارجی، اهداف و ابزار سیاست خارجی، عناصر قدرت ملی، اعمال قدرت و دیپلماسی، حق و تکلیف، سه اصل عزت، حکمت و مصلحت، ساختار سیاست خارجی و توسعه روابط خارجی تعریف میشود. عناصر و دقایق گفتمان اعتدالگرایی نیز عبارتند از: آرمانگرایی، واقعگرایی، عقلگرایی متوازن، تکلیفگرایی معطوف به نتیجه، تعاملگرایی سازنده، امنیتطلبی، منزلتطلبی، صلحطلبی، عدالتگرایی، تحولگرایی، کمالگرایی، توسعهگرایی متوازن و چندجانبهگرایی متوازن. با این تعاریف سئوال اساسی مقاله پیش رو این است که گفتمان اعتدالگرایی برحسب دقایق و اجزای خود چگونه میتواند به تحقق اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مساعدت نماید؟ در پاسخ به این پرسش، مقاله حاضر این فرضیه را مد نظر قرار میدهد که گفتمان اعتدالگرایی به عنوان یک خرده گفتمان در کلان گفتمان اسلامگرایی ظرفیت بالاتری را برای بهرهگیری از واقعبینی در تحقق اهداف و منافع سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به خدمت گیرد.
خلاصه ماشینی:
دال مرکزي گفتمان اعتدال گرايي تعادل و توازن است که برحسب توازن بين آرمان و واقعيت ، انواع عقلانيت ، مصالح اسلامي و منافع ملي ، اهداف سياست خارجي ، اهداف و ابزار سياست خارجي ، عناصر قدرت ملي ، اعمال قدرت و ديپلماسي ، حق و تکليف ، سه اصل عزت ، حکمت و مصلحت ، ساختار سياست خارجي و توسعه روابط خارجي تعريف مي شود.
از اين رو، بر مبناي منطق چرخه گفتماني در سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران گفتمان اعتدال گرايي را، به بيان خود رئيس جمهور روحاني ، مي توان "آرمان خواهي واقع بينانه " (روحاني ، ٥ شهريور ١٣٩٢) يا "آرمان گرايي واقع بين " ناميد.
به گونه اي که ، براي درک و شناخت دقيق گفتمان اعتدال گرايي در سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران ، نخست بايد شاخص ها و عناصر قوام بخش آن را تعيين و تعريف کرد.
از اين رو، يکي از مهم ترين ويژگي هاي گفتمان اعتدال گرايي برقراري و حفظ توازن و تعادل بين انواع مختلف عقلانيت در تصميم گيري و رفتار در سياست خارجي در دولت يازدهم است .
از اين رو، گفتمان اعتدال گرايي در سياست خارجي ايجاب مي کند که براي تأمين اهداف و منافع ملي به طور متوازن و متناسب از همه عناصر قدرت ملي بهره گيري شود (دهقاني فيروزآبادي ، ١٣٨٧: ٢٦٨- .
از اين رو، گفتمان اعتدال گرايي در سياست خارجي ايجاب مي کند که روابط جمهوري اسلامي ايران به صورت متوازن و متعادل با کشورها و مناطق مختلف برقرار و توسعه يابد.