چکیده:
مولانا عبدالله هاتفی از شاعران دوره تیموری و اوایل عصر صفوی است که علاوه بر دیوان اشعار و مثنوی شاهنامه حضرت شاه اسماعیل، به تقلید از خمسه نظامی چهار مثنوی سروده است. هاتفی خواهرزاده عبدالرحمن جامی و از شاگردان وی است و جامی هاتفی را به خمسهسرایی تشویق کرد. «تمرنامه» معروفترین اثر هاتفی است که به تقلید از شاهنامه فردوسی و اسکندرنامۀ نظامی سروده شده است. این حماسه تاریخی به شرح زندگی تیمور گورکان به خصوص جنگها و نبردهای وی میپردازد. معانی تازه و لطیف، توصیفهای زیبا و بدیع و آرایههای لفظی و معنوی، این مثنوی را در ردیف مهمترین حماسههای تاریخی ادبیات فارسی قرار داده است. همچنین وجود واژگان کهن و نادر، لغات و اصطلاحات ترکی و مغولی رایج در زبان فارسی، آن را منبعی شایسته توجه فرهنگنویسان قرار داده است. جنبه تاریخی اثر نیز حائز اهمیت فراوانی است. تصحیح این اثر میتواند فضای جدیدی برای پژوهش های گسترده تر در باب هاتفی و سبک آثار و اوضاع روزگارش فراهم آورد. مولانا عبدالله هاتفی از شاعران دوره تیموری و اوایل عصر صفوی است که علاوه بر دیوان اشعار و مثنوی شاهنامه حضرت شاه اسماعیل، به تقلید از خمسه نظامی چهار مثنوی سروده است.هاتفی خواهرزاده عبدالرحمن جامی و از شاگردان وی است و جامی هاتفی را به خمسهسرایی تشویق کرد. «تمرنامه» معروفترین اثر هاتفی است که به تقلید از شاهنامه فردوسی و اسکندرنامۀ نظامی سروده شده است. این حماسه تاریخی به شرح زندگی تیمور گورکان به خصوص جنگها و نبردهای وی میپردازد. معانی تازه و لطیف، توصیفهای زیبا و بدیع و آرایههای لفظی و معنوی، این مثنوی را در ردیف مهمترین حماسههای تاریخی ادبیات فارسی قرار داده است. همچنین وجود واژگان کهن و نادر، لغات و اصطلاحات ترکی و مغولی رایج در زبان فارسی، آن را منبعی شایسته توجه فرهنگنویسان قرار داده است. جنبه تاریخی اثر نیز حائز اهمیت فراوانی است. تصحیح این اثر میتواند فضای جدیدی برای پژوهش های گسترده تر در باب هاتفی و سبک آثار و اوضاع روزگارش فراهم آورد.
Molana Abdullah Hatefi is one of the poets of Timurid and early Safavid periods who has composed four Mathnavis، imitating Nizami’s Khamseh، in addition to divan of poems and Shahnameh Hazrat Shah Ismail. He is the nephew and student of Abdulrahman Jami and Jami himself encouraged him to compose Khamseh. Timornameh is his most famous work which has been composed as an imitation of Ferdowsi’s Shahnameh and Nizami’s Iskandarnameh. This historical epic describes the life of Timur Gurkan، especially his wars and battles. Novel and delicate meanings، beautiful and innovative descriptions and lexical and semantic embellishments put this Mathnavi amongst the most important historical epics of Persian literature. Also، the presence of old and rare words، Turkish and Mongolian words and idioms prevalent in the Persian language have made this work a valuable source for lexicographers. The historical aspect of this work is also of significance. The correction of this work can open a new space for broader researches on Hatefi، the style of his works and the condition of his time.
خلاصه ماشینی:
1 منظومه «تمرنامه» شباهتهایی با منظومههای حماسی مشهور چون «شاهنامه فردوسی» و «اسکندرنامۀ نظامی» دارد و لذا آشنایی با آن میتواند هم زمینه مطالعۀ تأثیر بزرگانی چون فردوسی و نظامی را تا عصر مؤلف فراهم سازد و هم زمینهای برای آشنایی بیشتر با دیگر منظومههای حماسی ادب فارسی باشد؛ بنابراین جای خالی تصحیح انتقادی تمرنامه به عنوان مهمترین حماسه دورۀ تیموری، نه تنها در مجموعه ادب حماسی بلکه در پهنه ادبیات فارسی محسوس بود.
5- معرفی تمرنامه این مثنوی در آثار ادیبان و تذکرهنویسان با نامهای «ظفرنامۀ تیموری»، «اسکندرنامۀ تیموری»، «تیمورنامه»، «ظفرنامۀ منظوم» و «تمرنامه» خوانده شده است اما همانگونه که خود شاعر ذکر میکند بهترین و زیبندهترین نام آن «تمرنامه»است: شدند آن حریفان فرخنده رای به سوی تمرنامهام رهنمای (هاتفی: بیتا، 158 ر) در اغلب نسخههای خطی که از اثر مشاهده شد، نام «تمرنامه» ذکر شده است.
اسکندرنامۀ تیموری هاتفی تمرنامه را در جواب اسکندرنامه نظامی سروده است و به همین دلیل این اثر با این نام نیز شناخته شده است.
با وجود این که شعر هاتفی در تمرنامه ساده و روان است، اما وی از صنایع ادبی نیز سود جسته و تقریبا تمام آرایههای لفظی و معنوی را به کار برده است.
پینوشتها 1- نسخه خطی منظومه تمرنامه اثر مولانا عبدالله هاتفی جامی به عنوان پایاننامه کارشناسیارشد در دانشگاه پیام نور مرکز برون مرزی (قزاقستان)، توسط محمدرضا قاسمزاده شاندیز و به راهنمایی دکتر حسن بساک در سال 1389 تصحیح شده است.