چکیده:
شناخت چهره های منفی در نهضت عاشورا در قلمرو شعر فارسی، موضوع
این پژوهش است. این شخصیت های منفی مانند یزید، عمر سعد، عبیدالله،
شمر و خولی مستقیم و غیرمستقیم در جنایات و رویدادهای تلخ و
سهمگین کربلا و عاشورا نقش داشته اند.
خلاصه ماشینی:
"اگر بپذیریم که در منظومه عاشورا ستارگانیکه گرداگرد خورشید حسین( میچرخند؛ همانگونه که امام خود در توصیفشان فرمود: من اصحابی بهتر از آنان نمیشناسم، جزء جداییناپذیر عاشورا بوده، شناختن و شناساندن آنان تصویر روشنتری از عاشورا به دست میدهد، شناخت چهرههای منفیکربلا نیز برای بهترشناختن کربلا بایسته و لازم است و دریغا که در تبیین شعر عاشورایی، هر دوی این مجموعهها ـ هم چهرههای منفی و هم چهرههای مثبت ـ ناشناخته ماندهاند.
خوشبختانه در سالهای پس از انقلاب، با تکاپوهاییکه در جهت بازشناسی و پژوهش در باب شخصیت اصحاب امام حسین( شده است؛نهتنها نام دهها تن از اصحاب امام به شعر راه یافته،بلکه گاه مجموعه شعر مستقل برای برخی اصحاب به ویژه بنیهاشم به چاپ رسیده است؛ ولی هنوز دامنه این تکاپو به معرفی چهرههای بیدادگر و منفور کربلا نرسیده است و جز چند نام مشهور چون شمر، خولی، عمر سعد، سنان و حرمله در شعر نمایانده و مطرح نشده است.
او نخست در این اندیشه بود که شاید بتواند با برقراری صلح و ممانعت از جنگ، هم به آرزوی دیرینهخود ـ حکومت ری و گرگان ـ برسد و هم از قتل فرزند پیامبر جلوگیریکند؛ اما وقتی اخبار مسالمت و نرمش و مذاکرات عمر سعد در کربلا با امام حسین( به گوش عبیدالله زیاد رسید، با تحریکشمربنذیالجوشن ـ رقیب سرسخت عمر سعد ـ نامهای به عمر سعد نوشت که در صورت نافرمانی و کوتاهی، فرماندهی را به شمرمیسپارد و همین عمر سعد را در موضع لجاجت و رقابت قرار داد و جنگ را پذیرفت (بلاذری، 1397، ج3، ص177 / ازدی، 1367، ص182ـ183)."